14-мавзу: менежментда бошқарув усуллари ва услублари режа

13.3. Бошқарувнинг асосий функсиялари.
«Функсия» - бу лотинча сўз бўлиб, бирор кимса ёки нарсанинг иш, фаолият доираси, вазифаси деган маъноларни билдиради.
Функсия фақат ўз фаолият доирасидаги вазифаларни ўз ичига олади.«Вазифа» эса ўз фаолият доирасидан ташқарида ҳам бўлиши мумкин, яъни вазифа – бу амалга оширилиши, ҳал қилиниши лозим бўлган масала, эришилиши лозим бўлган, кўзда тутилган мақсаЕ.
Бошқариш функсияси деганда, у ёки бу объйектни бошқаришга оид аниқ вазифаларни ҳал этишга қаратилган бир турдаги ишлар мажмуи тушунилади.
Демак, бошқарув муаян функсиялар орқали амалга оширилади. Бошқарув функсияларининг мазмуни у ёки бу фаолиятни ташкил қилишдан келиб чиқади.
Бошқарув функсияларининг мазмуни у ёки бу фаолиятни ташкил қилишдан келиб чиқади. Масалан, ишлаб чиқариш жараёнини бошлаш ва уни узлуксиз давом эттириш учун:
- ишлаб чиқариш воситалари, техника;
- хом ашё;
- энергия;
- транспорт каби моддий таъминот воситалари зарур.
Шундан кейин бошқа бир қатор ташкилий функсиялар келиб чиқади.
Функсиялар фаолият турларини, субъйектнинг бошқариш объйектига аниқ таъсир қилиш йўналишларини акс эттиради.
Бошқарув функсиялари – кўп қиррали тушунчадир. Шу сабабли уларни муҳим белгилар бўйича туркумларга ажратиб ўрганиш зарурияти ту ғилади.
Бошқариш функсиялари:
1. Қўлланиш ва фойдаланиш миқёсига қараб:
- умумий (асосий) функсиялар;
- аниқ функсиялар.
2. Бошқариш фаолияти турларига қараб:
- иқтисодий функсиялар;
- сотсиал функсиялар;
- маънавий-маърифий функсиялар;
- ташкилий функсиялар.
3. Объйектни қамраб олишига қараб:
- худудий функсиялар;
- тармоқ функсиялари.
4. Меҳнат тақсимоти белгисига қараб:
- раҳбарнинг функсиялари;
- ижрочининг функсиялари.
Бошқарув функсияларининг моҳияти, таснифи ва мазмунини ўрганиш бошқарувнинг бутун жараёнини тартибга солиб туриш учун зарурдир, чунки юқорида таъкидлаганимиздек, бошқарув мазмуни жараён сифатида унинг функсияларида намоён бўлади.
Ғарб менежментининг бугунги замонавий назарияси бошқариш функсияларини таснифлашда, энг аввало унинг қуйидаги асосий (умумий) функсияларига устуворлик беради:

• 
  режалаштириш;
  
• 
  ташкил қилиш;
  
• 
  тартибга солиш;
  
• 
  назорат;
  
• 
  ра ғбатлантириш (мотивлаштириш).