14-мавзу. Меҳнат бозори ва корхоналардамеҳнат ресурсларидан фойдаланиш

13.2 – расм. Рақобатлашган меҳнат бозорида меҳнат нархининг унинг миқдоридан боғлиқлиги
Меҳнатга бўлган талаб D_L, MRP_L чизиғи билан устма-уст тушади. D_L талаб чизиғига кўра, меҳнат нархи пасайган сари унга бўлган талаб ҳам ортиб боради ва аксинча. Меҳнат бозорида ишчи кучига талаб – бу фирмаларнинг ишчи кучига талабидир. Таклиф ишчилар томонидан бўлади.
Меҳант бозори рақобатлашган бўлгани учун меҳнат нархи бозор томонидан шаклланади ва унга бозор субъектлари таъсир қила олмайди (рақобатлашган истеъмол бозоридаги каби). Бу барча ишчилар қайси фирмада ишлашидан қатъий назар, бир хил иш ҳақи олади ва фирмалар бу нархни олдиндан берилган нарх сифатида қабул қиладилар. Шунинг учун ҳам алоҳида фирма учун меҳнат ресурслари таклиф чизиғи горизантал, яъни у абсолют эластик.
13.2 – расмда рақобатлашган меҳнат бозоридаги мувозанат нуқта Е нуқта билан ифодаланади. Мувозанат иш ҳақи L га тенг бўлади. Ишчи чекли унумдорлик назариясига кўра, меҳнатнинг тўлиқ маҳсулотни олади. Шунинг учун фирманинг меҳнат учун чекли харажати MRC иш ҳақига тенг:

MRC = W^* = MRP_L,

бу ерда MRC – фирманинг меҳнатга бўлган чекли харажати.
Рақобатлашган меҳнат бозорида ҳар бир ишчининг иш ҳақи W га тенг бўлгани учун, фирманинг ишчиларга берадиган умумий иш ҳақи харажатлари () L EW тўртбурчак юзига тўғри келади (13,2-расм). Иш ҳақининг ўзгариши ишчи кучига бўлган талабни ўзгартиради. Агар иш ҳақи W₀ дан W₁ гача ошса (13.3-расм), ёлланадиган ишчилар сони L₀ дан L₁ гача қисқаради; агар иш ҳақи W₂ гача пасайса, ишдаги ишчилар сони L₂ гача ошади.
Меҳнат бозорида фирма фойдасини максималлаштирадиган шарт, яъни меҳнатни чекли даромадлилигининг иш ҳақи ставкасига тенглиги истеъмол бозоридаги MR –MC шартга ўхшашдир.

1. 
   ва (3) тенгликдан фойдаланиб қуйидаги муносабатни ёзамиз.
   

MRP_L = MP_L∙ MR =W тенгликнинг иккала томонини

W


W₁

W₀ W₂ L₁ L ₀ L ₂
13.3 – расм. Ишчи кучига талаб билан иш ҳақи ўртасидаги боғлиқлик.
чекли маҳсулот MR_L га бўламиз. Натижада қуйидагини оламиз:
MR (4)
(4) – муносабатнинг ўнг томони иш ҳақи ставкасининг бир бирлик маҳсулот ишлаб чиқариш учун кетган меҳнат сарфига кўпайтирилганига тенг, яъни бу ишлаб чиқаришнинг чекли харажатидир.
Тармоқ бўйича меҳнат бозорини кўриб чиқамиз. Умумий бозор талаби тармоқдаги фирмалар талаблари йиғиндиси билан аниқланади (13,4-расм).
D_TL = MRP_L = (MRP)_t
W S_TL = (MRC)_t

We
D_TL = (MRP)_t Le

13.4 – расм. Тармоқ меҳнат бозори
Бу ерда MRC_t = W_t t – ишчи учун чарфланадиган қўшимча харажат, яъни, иш ҳақи.