14-mavzu. Iqtisodiy o’sishning neoklassik modellari
Reja
1. R.Solouning neoklassik modeli asoslari.
2. R.Solou modelida kapitalning chiqib ketishi aholi soni o’sishing barqaror muvozanat va
iqtisodiy o’sishga ta’siri.
3. Texnologik taraqqiyotning iqtisodiy o’sishga ta’siri.. Felpsning «oltin qoidasi».
4. Iqtisodiy o’sishning J.Mid va A. Lьyuis modellari.
1. R.Solouning neoklassik modeli asoslari.
Yirik firmalarning mustaqil iqtisodiy siyosat yuritishga va iqtisodiy o’sishga erishishga
intilishlari neoklassik yo’nalish vakillarini iqtisodiy o’sishning neokeynscha modellariga muqobil
bo’lgan o’sish modellarini yaratishga faol kirishishga undadi.
Bu yo’nalish vakillari ( amerikalik iqtisodchi R. Solou va ingliz iqtisodchisi J.Mid hamda
boshqalar), bozor raqobati sharoitida yirik firmalarga o’z resurslaridan potentsial o’sishga
erishish maqsadi to’laroq foydalanish imkonini berish uchun, iqtisodiyotga davlat aralashuvini
qat’iy cheklash lozim degan fikrni olg’a surishdi.
Ular yaratgan modellarning metodologik asoslari bo’lib, shuningdek, mehnat, kapital va
yerni ijtimoiy mahsulotni yaratishning mustaqil omillari deb qarovchi ishlab chiqaish
omillarining klassik nazariyasi xizmat qildi.
Neoklassik modellarning navbatdagi metodologik asosi bo’lib chekli (chegaralangan)
unumdorlik nazariyasi hisoblanadi. Ushbu nazariyaga ko’ra ishlab chiqarish omillari egalari
oladigan daromad, bu omillarning chekli mahsulotlari ( omillarning qo’shimcha birligi hisobiga
yaratilgan qo’shimcha mahsulot) bilan belgilanadi.
Birinchi neoklassik model R. Solou tomonidan 1956 yilda”Iqtisodiy o’sish nazariyasiga hissa”
asarida tasvirlab berildi va so’ngra 1957 yilda “Texnik taraqqiyot va agregativ ishlab chiqarish
funktsiyasi” nomli asarida rivojlantirildi.
R.Solou modeli mutanosib iqtisodiy o’sishning zarur sharti yalpi talab va yalpi taklifning
tengligi hisoblanadi.
Modelda yalpi taklif Kobb-Duglasning ishlab chiqarish funktsiya bilan ifodalangan. Bu
funktsiya bir tomondan ishlab chiqarish hajmi va ikiinchi tomondan foydalanilayotgan omillar
hamda ularning o’zaro kombinatsiyalari o’rtasidagi funktsional bog’liqlikni aks ettiradi, ya’ni:
Y= f( L,K,N), modelda yuqori texnik rivojlanish bosqichida yerning kichik ahamiyatga
egaligi tufayli ishlab chiqarish faqat mehnat resurslari va kapitalga bog’liq deb olingan.
Y= f( L,K), funktsiyaning kengaytirilgan ko’rinishi quyidagicha: