14-mavzu. Iqtisodiy o’sishning neoklassik modellari Reja

4.  Iqtisodiy o’sishning J.Mid va A. Lьyuis modellari. 

 

          J.Midning iqtisodiy o’sish modeli ham  neoklassik asoslarga ega. U iqtisodiy o’sishni 

chekli  unumdorlik  qonuni  qo’llaniladigan  marjinalistik  yondoshuvlar  bilan  tushuntiradi.  Kobb- 

Duglas  funktsiyasining  zamonaviylashtirilgan  variantidan  foydalanib,  J  Mid  barqaror  dinamik 

muvozanat imkoniyati tenglamasini keltirib chiqardi.  

                            

U=αk+βL+r 

bu yerda Y-milliy daromadning o’rtacha yillik o’sish surati: 

         k- kapitalning o’rtacha yillik o’sish sur’ati; 

         L- mehnatning o’rtacha yillik o’sish sur’ati; 

         α- milliy daromadda kapitalning ulushi; 

         β- milliy daromadda mehnatning ulushi; 

         r- texnik taraqqiyot sur’ati. 

 

Tenglama, milliy daromadning o’sish sur’ati milliy daromadda ega bo’lgan ulushi bo’yicha 

mehnat va kapital o’sish sur’atlarining yig’indisiga  texnik taraqqiyot sur’ati qo’shilishidan paydo 

bo’lgan  miqdorga  teng  bo’lishini  ko’rsatadi..  Mehnat  va  texnik  taraqqiyot  o’sish  sur’atlarini 

doimiy  deb  taxmin  qilib  J.  Mid  quyidagi  xulosaga  keldi;  iqtisodiy  o’sishning  barqaror  sur’ati 

---

kapital  o’sishning  barqaror  sur’atlari  va  uning  milliy  daromad  o’sish  sur’atlari  bilan  tengligi 

sharoitida  erishiladi.  Agar  kapitalning  o’sish  sur’atlari  milliy  daromadning  o’sish  sur’atlaridan 

oshsa, unda bu jamg’arish sur’atlarining o’z-o’zidan pasayishiga olib keladi. 

J.  Mid  real  holatda  mehnatning  va  kapital  jamg’arilishining  o’sish  sur’atlari  o’rtasida 

muvofiqlikka amal qilish zarurligiga e’tibor qaratgan. Aks holda, agar mehnatning o’sishi shunga 

muvofiq  kapital  oshishi  bilan  birga bormasa  ishlab  chiqarishning  o’sishi  ro’y  bermaydi,  chunki 

ishchi  kuchining  o’sishi  ortiqcha  bo’lib  ishsizlik  vujudga  keladi.  Agar  kapital  mehnat 

unumdoligini  o’sish  sur’atlaridan  tezroq  o’ssa,  unda  ortiqcha  ishlab  chiqarish  quvvatlari  hosil 

bo’ladi.  

A. Lьyuis  o’z  modelida      ishchi kuchi zahirasi (rezerv) ni  iqtisodiy  o’sishning  asosi  sifatida 

ko’rib chiqadi. SHuning uchun uning fikricha, bu model  “aholi zichligi yuqori, kapital taqchil, 

tabiiy  resurslar  esa  cheklangan”  davlatlar  uchun  qo’l  keladi.  Bunday  mamlakatlarga  A.  Lьyuis 

Hindiston, Pokiston, Misr va boshqalarni kiritadi.   

Lьyuis  modelining  vazifasi  mehnat  resurslarining  bir  qismini  qishloq  xo’jaligidan  sanoatga 

qayta  taqsimlash  va  bu  bilan  iqtisodiy  o’sish  sur’atining  tezlanishiga  erishish  hisoblanadi.  Bu  

jarayonda asosiy mexanizm bo’lib tarmoqlararo bozor xizmat qiladi. 

Sanoat  ishlab  chiqarish  mashtablarini  kengaytirib,  o’z  ishchilarining  daromadlari  o’sishini 

ta’minlaydi, bu esa ichki talabni oshishiga ko’maklashadi. Bunda tadbirkorlar o’sib borayotgan 

daromadlarni  ishlab  chiqarishni  kengaytirishga  yo’naltiradilar.  Bu  daromadlar  keyinchalik 

iqtisodiy o’sishga dinamik ta’sir ko’rsatadi.