14-mavzu: Estetik tarbiyaning turlari va yunalishlari

o‘zlashtirish balki, ularning estetik mohiyatini anglash va baholash
qobiliyatini takomillashtirish;
— jamiyat a’zolarining ijodiy imkoniyatlarini namoyon qildirish va
ulardan foydalana bilishga ishonch tuyg‘usini uyg‘otish;
— tabiat hamda jamiyat ijtimoiy jarayonlariga sof tuyg‘u bilan
munosabatda boiishga va ularni ravnaq toptirish yo‘lida astoydil faoliyat
olib borish ko‘nikmalarini hosil qilish;
— o‘tmish ma’naviy merosimizga hurmat hissini uyg‘otish, milliy
g‘urur, milliy iflixor tuyg‘ularini shakllantirish uchun zamin yaratish;
— ijodning barcha turlarini taraqqiy ettirib jahonga yuz tutish va
ularni millat manfaatlari uchun naf keltiradigan tomonlarini targ'ib
qilishga undashdir.
2. Insonning tabiiy, axokiy va estetik didining mutanosibligi nimalarda ko`rinadi? Эстетик дид эстетик онгнинг муҳим таркибий қисмлардан бири бўлиб, ҳис-туйғу ва
тафаккур бирлиги, инсон ўзлигини ифодаловчи баҳодир. Бир вақтнинг ўзида ҳам
бизнинг баҳомиз, ҳам бизга берилган баҳо бўлиб, эстетика фани тадқиқот доирасининг
энг мураккаб ва қизиқарли муаммоларидан ҳисобланади. Эстетик дидга эга бўлган
инсон атроф-муҳитни гўзаллик ва хунуклик, улуғворлик ва тубанлик, фожиавийлик ва
кулгилилик каби мезоний тушунчалари орқали кўздан кечиради. Юксак эстетик дидга
эга бўлиши ўзинигина эмас, атрофдагиларга ижобий таъсир кўрсатади… Бу қобилият
табиий-туғмаликка бориб тақалса-да, аммо ўзини асосан тарбия, ижтимоий
муносабатлар орқали рўёбга чиқаради. Эстетик дид ҳам ақлий (фаҳм), ҳам ахлоқий
(фаросат), ҳам ҳиссий тарбия уйғунлашган умумийликдан иборатдир.
Дид эстетик англашнинг энг муҳим унсуридир. Шу нуқтаи назардан эстетик дид
тарбияси инсон камолотида муҳим ўрин тутади. Дид шунчаки баҳо эмас, нарса-ҳодиса
эстетик хусусиятларини чуқур идрок этиш орқали юзага келадиган хулосадир. Аммо
дид ягона, мутлақ эстетик ҳодиса эмас, у муайян нисбийлик табиатига эга. Эстетик
дид ҳар кимда ҳар хил бўлиб, унда субъектив мушоҳада кучли. Шунинг учун инглиз
файласуфларидан бири Дэвид Юм дид ҳақида баҳслашмайдилар, яъни ҳар кимнинг
диди ҳар хил деган фикрни илгари сурган. Аммо шундай эстетик қадриятлар борки,
улар муайян замон, ижтимоий ҳаёт, умуммиллий, умуминсоний маданий даража билан
шартланади. Улар идрок этилганида баҳслашиш мумкин эмас. Масалан буюк
мусаввирлар Ботичеллининг “Венеранинг туғилиши”, Рафаэлнинг “Конестабил
мадоннаси”, Албрехт Ююрернинг “Мадонна”си юз минглаб ёки миллионлаб шахслар ва
қатор замонлар тан олган бу каби қадриятларни “бу менга ёқмайди”, дейиш
ножоиздир. Дид ҳақида олмон файласуфи Кант дид ҳақида баҳслашиш ҳам мумкин ва
аксинча баҳслашмаслик ҳам мумкин деган антиномияни ўртага ташлайди. Дарҳақиқат
шоир айтганидек “Кимгадир ёқар лола, ким атиргул шайдоси, мен учун райҳон аъло”.
Бу уч хил дид ўзига хос субъектив кечинмаларга асосланса-да, уларнинг умумий
объектив илдизлари бор, улар гуллардаги гўзалликни турли хил шаклда кўрадилар ва
бу ҳолат табиий. Шу сабабли ҳар уч дид ҳам ҳурматга, эътиборга лойиқ. Шундай экан,
диднинг турли даражаси ҳақида фикр юритиш мумкин, бу одамларнинг мавқеи,
савияси, маданийлик тоифаси билан боғлиқ. Инсон дид билан кийиниши, уйи,
замонавий жиҳозларю жаҳон адабиётининг нодир намунлари билан тўла бўлгани
учунгина эстетик диди юксак деб баҳо бериб бўлмайди. Баъзи кишилар борки,
нафосатни завқланиш учун эмас, балки ўзининг бошқалардан маданиятлилигини,
Эстетик дид тарбияси
ўқимишлилигини кўрсатиш учун бир восита деб билади. Шундай экан, уларнинг
моҳиятини англаб етиши, санъат асарларини ўқиб баҳолай олиши, ҳақиқий санъат
асари қадрини билгани учун юксак дид соҳиби дейиш тўғрироқ бўлади. Тўғри, бадиий
дид эстетик дидга нисбатан хусусий, тор қамровли, лекин шунинг баробарида эстетик
диднинг асосини ташкил этишини назарда тутганда инсоннинг санъат асарларини
таҳлил қила олиш ва тўғри баҳо бериши муҳим аҳамият касб этади.__

3. “Ommaviy madaniyat”ning yoshlar estetik didiga ta'siri qanday?.

Т Milliy ma’naviyatga ta’sir o'tkazuvchi tashqi tahdidlar ayni paytda