14-ma’ruza: rdb dastgohlariga dastur tuzish: g-kod

14-MA’RUZA: RDB DASTGOHLARIGA DASTUR TUZISH: G-KOD.

14.1. RDB DASTGOHLARIGA DASTUR.

Loyixalashtirish va ishlab-chiqarishning bog‘liqligi xaqida gap ketganda shuni aytib o‘tish kerakki, insonning bevosita ishtirokisiz dastur yordamida loyixalashtirish ishlarini bajarish kerak bo‘ladi. Avtomatlashtirilgan ishlab-chiqarishning asosiy obekti bu kompyuter bo‘lsa uning loyixa ishlarini bajarish uchun avtomatlashgan dastgoxlar yani RDB (raqamli dastur bilan boshqariladigan) talab qilinadi.

14.1-rasm. Raqamli dasturlar xosil qilish qurilmalari.

RDB (raqamli dastur bilan boshqarish) (numerical control-NC) masofaviy koordinatalar yordamida boshqarish qurilmalari xisoblanadi. Detalning shaklini xosil qilishda raqamli boshqarish vazifaning talab qilinayotgan detal xolatiga moslab boshqariladi.

14.2. G-KOD.

1940-yillarning oxirlarida amerikalik Djon Parsons yangi asr texnologiyalarini ochib berdi. Uning kashfiyoti shunda ediki u oddiy silliq shaklli yuzalarni tayyorlashda boshqariluvchi dastgoxga perfokartalar yordamida kerakli vazifa yuklab dastgoxni ishlatdi. Bu g‘oya tez ommalashib, amerikaning xarbiy soxalariga qullash uchun shartnomalar tuzildi. 1951-yilda Parsons korporatsiyasi Massachuse texnologiya instituti laboratoriyasidan foydalanish xuquqiga ega bo‘ldi.
1952-yilda frezalash dastgoxining takomillashtirilgan modeli Cincinnati Hydrotel uch aniqlik darajasi yordamida boshqarish yani raqamli dastur bilan boshqarish tushunchasi kelib chiqdi. Raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgoxlarda dastgoxning boshqarish bloki mavjud bo‘ladi (machine-control unit-MCU). Dastgoxning miyasi bu detalga mexanik ishlov berish dasturini o‘qiydi va dastgoxni boshqaradi.
RDB dastgoxlarning yangidan yangi avlodlari chiqa boshladi. Bularga CNC-(computer numerical control) kompyuterlashgan boshqaruv tizimi. YAngi avlodlarning paydo bo‘lishi bilan raqamli dastgoxlarning xam yangidan-yangi imkoniyatlari ochilmoqda. Dastgoxlarning imkoniyatlari to‘laligicha kompyuter tizimiga o‘tishi inson mexnatini engillatib, endilikda inson qo‘l mexnatini aqliy mexnatga o‘tishini talab etmoqda.
Optimallashtirishda zamonaviy korxonalarning sonini ko‘paytirish, mavjud imkoniyatlardan maksimal darajada foydalanish, bugungi kundagi mashinasozlik sanoatining asosiy maqsadi etib belgilangan.
Maxsulot tan narxining oshirilishiga tasir etadigan omillar ustida ishlash, ularni minimal darajaga tushirish, sarf xarajatlarning sonini kamaytirish aniq xisob kitoblar asosida ishlab chiqiladi.
Mashinasozlik korxonalarida tashkillangan ish taqvimi asosida bir smenadan tortib to‘rt-besh smenagacha ishlar tashkillanadi. Bunda xar bir smenaning ish rejasi ishlab chiqilib, ish vaqtida bajariladigan ishlari belgilab qo‘yiladi. Belgilangan vaqt davomida ishchining ishlash vaqti, dam olish vaqti, ovqatlanish vaqti va qo‘shimcha talab etadigan vaqtlari belgilanadi. Smena ish vaqti tugagunga qadar ishchi belgilangan ishni bajarishi kerak bo‘ladi. Xar bir smenaning ish unumdorligi uning sex bo‘yicha ish unumdorligini belgilaydi.

14.2-rasm. RDB dasturlari.

Nazorat uchun savollar:

1. RDB tizimlarida dasturlar tuzish nimani anglatadi?

2. G-kodlar deganda nimani tushunasiz?

3. RDB tizimlarini qo‘llashdan maqsad nima?

4. 
   RDB tizimlarining sanoatda qo‘llanilishi?
   
5. 
   RDB tizimlariga dastur tuzish ketma-ketligi?