14 –Маъруза Конструкторлик ҳужжатларининг технологик назорати. Калит сўзлар

3. Маҳсулот конструкциясининг технологиклигига 
нисбатан қўйиладигавн талаблар. 
Қуйидагилар маҳсулот конструкциясининг технологиклигига нисбатан 
қўйиладиган талабларни белгиловчи бош омиллар ҳисобланади: маҳсулот 
тури, ишлаб чиқариш ҳажми, ишлаб чиқариш типи. Маҳсулот тури 
конструкциянинг 
технологиклигига 
нисбатан 
қўйиладиган 
асосий 
талабларни шартлайдиган бош конструктив ва технологик аломатларни 
белгилайди. Ишлаб чиқариш ҳажми ва ишлаб чиқариш типи технологик 
муносабат, 
технологик 
жараёнларнинг 
механизациялашганлик 
ва 
автоматлашганлик даражасини ва бутун ишлаб чиқаришнинг 
ихтисослашганлик даражасини белгилайди.
Конструкторлик ҳужжатлари маҳсулотни тайёрлашнинг услублари ва 
усулларини, шунингдек уларни қўллашнинг кетма-кетлигини белгиламайди. 
Булар – технологик ҳужжатларга тааллуқли масалалардир. Бироқ 
конструкторлик ҳужжатлари ўз ичига олган маълумотлар уларни танлаш ва 
қўллашга сезиларли даражада таъсир кўрсатади, шу сабабли ўзаро 
мувофиқлик ва конструкторлик ҳужжатлари ҳамда технологик ҳужжатларни
албатта мувофиқлаштириш – бу заруриятдир.
Ишлаб чиқувчи конструкторлик ҳужжатларидаги технологик талабларни 
технологик жараёнларни лойиҳалаштириш бошлангунга қадар ҳисобга олади. 
Конструктор томонидан бу талабларнинг узил кесил ва аниқ ҳисобга 
олинганлигини текшириш технологик назоратнинг олдига қўйиладиган 
вазифани яъни конструкцияни технологикликка ишлаб чиқишни ташкил 
қилади, конструкцияни технологикликка ишлаб чиқиш деганда белгиланган 
кўрсаткичлар бўйича маҳсулот конструкцияси технологиклигининг зарурий 
даражасини таъминлайдиган чора-тадбирлар мажмуаси тушунилади.
Маҳсулот конструкциясининг технологиклик даражаси мазкур маҳсулот 
технологиклиги кўрсаткичининг қиймати К нинг технологикликнинг 
технологик топшириқ билан белгиланган мос келувчи базавий кўрсаткич 
қиймати Кб га нисбати билан ифодаланадиган технологиклик кўрсаткичини 
ўзида тақдим қилади: 
Ку = К / К
б
Конструкция технологиклигининг базавий кўрсаткичи – бу маҳсулот 
конструкциясининг технологиклигини солиштирма баҳолашда бошланғич 
кўрсаткич сифатида қабул қилинган кўрсаткичдир.

---

Технологиклик кўрсаткичларининг қиймати технологикликнинг базавий 
кўрсаткичига мос келадиган ёки ундан ошиб тушадиган конструкция 
технологик деб ҳисобланади. 
Технологиклик 
маҳсулот 
сифатининг 
техник-иқтисодий
кўрсаткичларини ошириш ва техник талабларга риоя қилган ҳолда уни 
тайёрлаш масалаларини янада тўлароқ ҳал қилиш учун конструкторлик-
технологик заҳиралардан янада яхшироқ фойдаланишнинг асоси ҳисобланади. 
Шунга кўра, юқори технологикликка эришиш –ишлаб чиқаришни тайёрлаш 
даврида конструкцияни технологик жиҳатдан ишлаб чиқишнинг асосий 
мақсадидир.