14-ma`ruza. Biznes va tadbirkorlikda innovatsion faoliyat

INNOVATSIYALARNING TURKUMLANISHI
Siz o‘z faoliyatingizda innovatsiyalarni amalga oshirmoqchi bo‘lsangiz, u holda 
ularning turlarini bilishingiz lozim. Innovatsiyalarning quyidagi turlari farqlanadi. 
Har bir innovatsiya turining mazmunini ko‘rib chiqamiz.
Innovatsiya turkumlari
13
 
1-jadval
Innovatsiya turkumlari 
Samara turlari 
Xarajatlarni iqtisod qilish 
Bozor tijorati qiymatiga 
qo’shilgan hissa 
Mahsulot innovatsiyasi 
- 
Moddiy va moddiy 
bo’lmagan aktivlarning 
ko’payishi 
Texnik-texnologik 
innovatsiya 
Mahsulotni ishlab chiqish 
va sotishda xarajatlarni 
tejash 
Moddiy va moddiy 
bo’lmagan aktivlarning 
ko’payishi 
Tashkiliy-boshqaruv 
innovatsiyasi 
Investitsiyadan 
foydalanishda va 
moliyaviy faoliyat 
sohala- rida xarajatlarni 
iqtisod qilish 
Gudvill o’sishi 
Ijtimoiy-ekologik 
innovatsiya 
Jarohat va kasbiy 
kasalliklar bilan bog’liq 
xarajatlarni iqti- sod 
qilish; ekologik jarima, 
ijtimoiy to’lovlarni 
iqtisod qilish 
Gudvill o’sishi 
Tashkiliy-boshqaruv hamda ijtimoiy ekologik innovatsiyaning qo’shimcha 
tavsifi gudvill bo’lib hisoblanadi. Korxonaning ushbu aktivi moddiy o’lchovga ega 
emas: patentsiz injener-texnologik qarorlar, tijorat jarayonini tashkil etish shakli va 
boshqaruv usullari, bitimlarni amalga oshirishdagi qulay shart-sharoitlar, ishonchli 
sherik sifatida korxonaning obro’si va boshqalar. Gudvill tijorat sotuvida 
baholanadi. Innovatsiyaning ulushini aniqlashda bozor tijorati qiymatiga 
qo’shilgan hissa muhim bo’lib hisoblanadi va gudvill o’sishini boshqa omillarga 
mos ravishda uni baholash lozim bo’ladi. 

---

Mahsulot innovatsiyasi foydaning o’sishini ta’minlaydi. Ushbu holat yangi 
yoki modernizatsiyalashgan mahsulotga yuqori bahoning o’rnatilishi hamda 
mahsulotni sotish hajmining ko’payib borishi hisobiga ro’y beradi. 
Texnik-texnologik innovatsiya ishlab chiqarish faoliyatida iqtisodiy 
ko’rsatkichlarni yaxshilash uchun xizmat qilishini ko’rish mumkin. Bular 
quyidagilarda namoyon bo’ladi: 

ishlab chiqarish samaradorligini oshirish; 

an’anaviy texnologiya asosida olish mumkin bo’lmagan yangi mahsulot va 
xizmatlarni o’zlashtirish imkoniyati sababli; 

tijorat nuqtai nazaridan istiqbolda an’anaviy texnologiyalar asosida 
o’zlashtirish imkoni bo’lmagan uglevodorod zahiralarini aniqlash 
imkoniyatining mavjudligi va boshqalar. 
Ijtimoiy-iqtisodiy innovatsiya: sanoat va ekologik xavfsizlikni ta’minlash, 
mehnatni muhofaza qilish tizimini takomillashtirish, ish sharoitini yaxshilash va 
boshqalar hisobiga iqtisodiy ko’rsatkichlarni yaxshilash imkonini beradi. 
Radikal innovatsiya esa korxonalarning uzoq muddatga mo’ljallangan 
raqobatbardoshlik qobiliyatini saqlab qolishni ta’minlaydi hamda bozordagi 
mavqeini mustahkamlashga yordam beradi. Radikal yangilik texnologik va tijorat 
innovatsiyalar singari aksariyat hollarda xavf-xatar hamda noaniqlik darajasi 
yuqori bo’lishi bilan ajralib turadi. 
Evolyutsion innovatsiya orqali mahsulotning iste’mol qiymatining oshib borishi 
ta’minlanadi, minimal xavf-xatar bilan ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish 
imkoni paydo bo’ladi. 
Kombinatsiyalashgan innovatsiya esa turli xildagi innovatsiyalarni o’zida aks 
ettirib, 
xavf-xatarni 
oldindan 
ko’rib 
bilishi 
bilan 
ajralib 
turadi. 
Kombinatsiyalashgan innovatsiya barcha muhim yangiliklarning kirib kelishi, 
korxonalarda keng miqyosda qo’llanilishi, ishlab chiqarishni bozorga 
moslashishini ko’ra bilishi bilan alohida ahamiyatlidir 
Texnik innovatsiyalar – yangi yoki takomillashtirilgan xossalarga ega 
mahsulotlar ishlab chiqarish. Bunda siz o‘z mahsulotingizning biron-bir texnik 
xususiyatini takomillashtirgan bo‘lishingiz mumkin.