14- Ámeliy jumis Tema: Kishi toparlar menen islesiw texnologiyasi Tayansh túsinikler

1-tapsırma. Tekstti oqiń, terek, gúl, mıywe, ósiw sózleri qollanılǵan sırtqı kórinislerdi bólek ústinchalarga jazıń. Oqıtıwshı hár bir sózdi birden gruppaǵa beredi hám tapsırma tiykarında atqarılıwı kerekligini aytadı. Shınıǵıwdıń birinshi shárti tómendegishe atqarıladı :
“Tapqır” “Ziyo” “Sóz dizbegi” “Baylaw”
Gúl,terek,mıywe,ósiw
Gúlzarda miyweli terekler ósken.
Gúlzardaǵı tereklerden miyweli gúllerge
Hár bir gruppadan birden wákil shıǵıp, joqarıdaǵı sózlerdi doskaǵa jazadı. Oqıtıwshı oqıwshılardıń itibarın doska daǵı barlıq sózlerge qaratadı.
2-tapsırma. Hár bir ústinchada tiykarǵı mánis qaysı bólim menen ańlatılıwın anıqlań. Onıń ústine ∩ (ayqulaq) belgisin qoyıng.
Gruppa o'kuvchilari 1-ústinchada tiykarǵı mánis gúl sózi arqalı, 2-uetunchada terek sózi arqalı. 3-ústinchada mıywe sózi arqalı, 4-ústinchada ósiw fe'li arqalı kórsetilgenin aytadılar.
Oqıtıwshı : Hár bir ústin degi sózlerdiń uqsas tárepi qaysı?
Oqıwshılar : Bul sózlerdiń ózegi birdey.
3 tapsırma. “Mektep baǵı” teksti tiykarında óz mektepńiz baǵı suwretin qosıp tekst dúziń.
Oqıwshılar oqıtıwshı basshılıǵında tekst dúzediler.Sonnan keyin tema maydanınan juwmaq shıǵarıw múmkinshiligi júzege keledi. Onıń ushın oqıtıwshı hár bir gruppaǵa sorawlar beredi hám olardıń juwapların ulıwmalastıradı.
«Tapqır» toparına : Túbirles sózler dep qanday sózlerge aytamiz?
«Ziyo» toparına : Sóz qanday bólimlerden ibarat boladı?
«Sóz dizbegi» toparına : Ataw, ataw mánisin sózdiń qaysı bólegi ańlatpalap beredi?
«Baylaw» toparına : Ózekke qosılıp keletuǵın bólim ne dep júritiledi?
Gruppa aǵzaları sorawlarǵa juwap tabadılar hám juwaplardı xabar berediler. Sol tiykarda ulıwmalasqan juwmaq shiǵarıladı.
Sabaq dawam ettirilip, keying shınıǵıw islenedi. Shınıǵıw shártida at, sapa, san, almasıq, feyillerdiń ózek hám qosımshaların ajıratıp, kestege jaylastırıw hám de olardıń ózegin belgilew tapsırılǵan.
Endi kishi gruppalarǵa bólip sabaq ótiwdi shólkemlestiriw jáne onıń tiykarǵı fazaların kórip shıǵamız.
Kishi gruppalarda studentler ortasında pikir almasıw, analiz qılıw múmkinshiligi keń. Hár bir studenttiń pikiri joraları tárepinen analiz etiledi. Bunda hár bir student, álbette óz pikirin tiykarlawǵa, qorǵawǵa háreket etedi. Tartıs processinde hár bir student óz qátesinińni túsinedi yamasa haqılıgini sınap kóredi, sheriklikte mashqalanı sheshiwge úyrenedi.
Gruppanı juplıq yamasa kishi gruppalarǵa boiib islew maqsetke muwapıq, qashanda:

• 
  informaciya menen almasıw ;
  
• 
  ideya -pikirlerdi jıynaw hám bólisiw;
  
• 
  qıyın sheshiletuǵın mashqala hám variantlardi analiz qılıw ;
  
• 
  quramalı máseleni sheshiw hám juwmaq shıǵarıw zárúr bolganda.
  

Gruppada islew individual islewge qaraǵanda jaqsı nátiyje beredi. Sebebi:
Informaciya diapazonı keń, sebebi hár bir student málim informaciyaǵa iye sheriklik nátiyjesinde passiv studentlerdiń de aktivligi artıwı múmkin,kóplegen usınıs, pikirler óz-ara sın pikir nátiyjesinde saralanadı.
Gruppa menen islewdiń maqseti studentlerdiń bilimin asırıw bolıp tabıladı. Usıldı qóllaw nátiyjesinde studentler tárepinen:

• 
  birgelikte islew qáliplesedi;
  
• 
  sóylew hám óz pikirin tiykarlap beriwge, qorǵawǵa úyrenedi;
  
• 
  ǵárezsiz pikirlew hám mashqalalardi sheshiwge qızıǵıwshılıq qáliplesedi;
  
• 
  úyreniwge, islewge kónlikpe bilim boladı.
  

Kishi gruppalarǵa bólip ótilgen sabaqta oqıtıwshı birden-bir informaciya beretuǵın, recenziya etiwshi, bahalaytuǵın shaxs retinde orayda turmaydı. Ol temanı úyretiwshinen sabaqtı tayarlawshı hám quraytuǵınǵa aylanadı.

Kishi gruppalarda berilgen tapsırma-1 boyınsha temanı intensiv úyreniwge tuwrı keledi. Qosımsha ádebiyatlar menen islew, olardı tereń ózlestiriwge háreket qılıw nátiyjesinde alınǵan bilimdi uzaq múddet yadda qalıwına erisiledi.
Juplıq yamasa kishi gruppalarǵa bólip sabaq ótiwdiń jetiskenli bolıwı kóp tárepten oǵan tayarlanıw jáne onı ótkeriwge baylanıslı.
Kishi gruppalarda islew tek qoyılǵan tapsırmanı emes, bálki onıń nátiyjesin talqılawdı da óz ishine aladı. Bunda doskadan, texnikalıq qurallardan paydalanıw múmkin.
Kishi gruppada islewdiń áhmiyetli tárepi kishi gruppa, aqir-aqıbet ulıwma pútkil gruppanıń jumısın ónimli bolıwın támiyinlew bolıp tabıladı. Onıń ushın oqıtıwshı awelden hámme sabaq procesin joybarlawı kerek.
Tayarlanıw :

• 
  maqset qoyıw :
  
• 
  material tańlaw ;
  
• 
  kishi gruppalarǵa tapsırmanı túsindiriw;
  
• 
  zárúr materiallar menen támiyinlew;
  
• 
  qóyılıp atırǵan tapsırmanı, máseleni oqıtıwshınıń ózi sheshiwi zárúrligi.
  

Informaciya menen támiyinlew:

• 
  kishi gruppalar qanday tapsırma aladılar, onı orınlawǵa qansha waqıt ajratıladı ;
  
• 
  qanday qaǵıydalarǵa ámel qılıw kerek sıyaqlılar daǵaza etiledi.
  

Tapsırma ústinde islew:

• 
  kishi gruppa tapsırmanı alǵannan keyin, wazıypalardi bólisiwi múmkin;
  
• 
  kishi gruppalar óziniń tapsırig'in atqaradı ;
  
• 
  kishi gruppa óz jumıs nátiyjesin sóylep beriwge, etken jumısın kórsetiwge tayarlanadı ;
  
• 
  kishi gruppa óz jumıs nátiyjesin basqa kishi gruppalar jumıs nátiyjesi menen salıstıradı.
  

Kishi gruppalar jumıs nátiyjesin talqılaw :

• 
  kishi gruppalar qoyılǵan máseleni birgelikte talqılaw ushın jıynaladı ;
  
• 
  kishi gruppadan bir student (dokladshi) erisken nátiyjeni qısqasha doklad etedi;
  
• 
  jumıs nátiyjesi talqılaw etiledi;
  
• 
  bildirgen pikirler boyınsha ulıwma juwmaqqa kelinedi;
  
• 
  studentlerge ulıwma nátiyje daǵaza etiledi.
  

Oqıtıwshınıń roli:

• 
  qarar qabıl etedi;
  
• 
  sabaqtı quraydı hám baslaydı ;
  
• 
  qadaǵalaw etedi hám zárúr bolǵanda, aralasadı ;
  
• 
  analiz etedi hám bahalaydı ;
  

Bul metodtı qanday qollanıwın joqarıda kishi gruppalarǵa bolıp sabaq ótiwdiń kooperativ metodı haqqında toqtalganimizda, qóllawdıń tiykarǵı qaǵıydaların kórip óttik.
Kooperativ metoddıń sabaqlıq, maqala yamasa basqa tekst menen islewge qaratılǵan bir usılı «Bumerang» dep ataladı.

Bul metod oqıwshı-studentlerdiń sabaq processinde, sabaqtan tısqarı túrli ádebiyatlar, tekstler menen islew, úyrenilgen materialdı yadda saqlap qalıw, sóylep bere alıw, óz pikirin erkin bayanlawdı úyreniwine, sabaq dawamında olardı bilimin bahalawǵa qaratılǵan. Metodtı qóllawdan maqset oqıwshı-studentlerge tarqatılǵan materialdı jalǵız hám gruppa bolıp ózlestiriw, sáwbet, tartıs arqalı onıń mazmunın túsiniwlerine erisiwden ibarat.

«Bumerang» metodı kooperativ oqıtıw metodı bolıp, kishi gruppalar menen sabaq ótiwge uqsas boladi. Bunda sabaq processinde studentlerge úyreniliwi kerek bolǵan tekst menen islew tapsiriladi. Bunda daslep ulıwma tema teksti kishi gruppalardıń sanına kóre bólinip, kishi gruppanıń barlıq aǵzalarına birdey tekst tarqatıladı.