14- mavzu: Rasmiy

Hujjat va uning turlari
Boshqaruv jarayonining murakkabligi va serqirraligiga muvofiq ravishda idoraviy ish yuritish qog‘ozlari, hujjatlar ham xilma-xil va miqdoran juda ko‘p. Hujjatlarning maqsadi, yo‘nalishi, hajmi, shakli va boshqa bir qator sifatlari ham turlichadir.
Hujjatshunoslikda hujjatlar bir necha jihatlarga ko‘ra tasnif qilinadi: Tuzilish o‘rniga ko‘ra:

• 
  ichki hujjatlar - ayni muassasaning o‘zida tuziladigan va shu muassasa ichida foydalaniladigan hujjatlar;
  
• 
  tashqi hujjatlar – boshqa tashkilot yoki ayrim shaxslardan keladigan hujjatlar.
  

Mazmuniga ko‘ra:

• 
  sodda hujjatlar – bir masalani o‘z ichiga oladi;
  
• 
  murakkab hujjatlar – ikki va undan ortiq masalani o‘z ichiga oladi.
  

Mazmun bayonining shakliga ko‘ra:

• 
  xususiy (individual) hujjatlar – matn o‘ziga xos, betakror, erkin bayon;
  
• 
  namunali (tipovoy) hujjatlar – bir–biriga o‘xshash va takrorlanadigan masalalar yuzasidan tuzilgan matnlarni o‘z ichiga oladi;
  
• 
  qolipli (trafaretli) hujjatlar – oldindan tayyorlangan bosma ish qog‘ozlariga yoziladi.
  

Tegishlilik jihatiga ko‘ra:

• 
  xizmat hujjatlari muassasa yoki mansabdor shaxslar tomonidan tayyorlanadi (bayonnoma, tavsifnoma, dalolatnoma va sh.k);
  
• 
  shaxsiy hujjatlar yakka shaxslar tomonidan yoziladi (shaxsiy ariza, shikoyat, ishonchnoma, tarjimayi hol va sh.k).
  

Tayyorlanish xususiyati va darajasiga ko‘ra:

• 
  qoralama;
  
• 
  asl nusxa;
  
• 
  ikkinchi nusxa (dublikat);
  
• 
  ko‘chirma.
  

Xizmat mavqeyiga ko‘ra:

• 
  tashkiliy hujjatlar – nizomlar, yo‘riqnomalar, majlis bayonlari, shartnomalar;
  
• 
  farmoyish hujjatlar – buyruq, ko‘rsatma, farmoyish;
  
• 
  ma’lumot–axborot hujjatlar – dalolatnoma, ma’lumotnoma, ariza, tushuntirish xati, hisobot, ishonchnoma, tavsifnoma va sh.k;
  
• 
  xizmat yozishmalari mazmunan xilma – xil bo‘ladi. Ularda muassasa faoliyatining turli masalalari bilan bog‘liq talab, iltimos, taklif, kafolat xati kabilar aks ettiriladi. Shu ma’noda xizmat yozishmalari hujjatlarning yuqorida ko‘rsatilgan har uch guruhi bilan ham aloqador.