14 – Mavzu: Immunitet va emlash ishi

Vaksinalar, zardoblar va interferon

• Vaksinalar (lotincha vacco – sigir) yuqumli kasalliklarni oldini olish va davolash uchun ishlatiladi. Vaksinalar mikrob hujayralar yoki ularning toksinlaridan tayyorlanadigan preparatlar bo’lib, ulardan vaksinasiya (immunizatsiya) qilishda foydalaniladi. Vaksinalar yuborilgandan keyin 1- 2 haftalarda odam organizmida antitelalar hosil bo’ladi.

Vaksinalar asosan vaksinoprofilaktika uchun mo’ljallangan. Hozirgi vaqtda vaksinalar 5 ta guruhga bo’linadi:

1. Tirik qo’zgatuvchilardan tayyorlangan vaksinalar. Bunday qo’zg‘atuvchilarni virulentlik xususiyatlari susaytirilgan (chechak, kuydirgi, quturish, sil, o’lat, toshmali tif, qizamiq, epidemik parotitga qarshi). Bu eng effektiv vaksinadir. Ularni qo’llash natijasida hosil bo’ladigan immunitet davomli (bir necha yil) va qat'iy bo’ladi.

2. O’ldirilgan mikroblardan tayyorlanadigan vaksinalar (ich terlama, vabo, ko’kyutal, poliomielit, kanali va yapon ensefalitga qarshi). Bunday yo’l bilan hosil qilingan immunitet 6-12 oy davom etadi.

3. Kimyoviy vaksinalar – mikrob hujayrasidan ajratib olingan kimyoviy birikmalardan tashkil topgan (ich terlama, paratif A va V, qoqsholga qarshi).

4. Anatoksinlar - mikroblarning ekzotoksinlaridan tayyorlanadi (difteriya, qoqshol, stafilakokk, gazli gangrenaga qarshi).

5. Assosirlangan vaksinalar, ya'ni kombinirlangan (masalan, AKDS – ko’kyo’tal difteriya-qoqsholga qarshi assosirlangan vaksina).