13. Tizimli blok. Tizim bloklarining turlari. Tizim bloklarining xususiyatlari. Tizimli blok

Qattiq magnitli disklardagi jamlagich hajmi (QMDJ). QMDJ hajmi odatda Gigabaytlarda o‘lchanadi, 1Gbayt = 1024 Mbayt. 10 Gbaytli diskli xotira hajmi bugungi kunda yetarli hisoblanadi, lekin mutaxassislarning bashorat qilishlaricha yangi dasturiy mahsulotlarning har biri bir necha Gigabayt tashqi xotirani talab qilishi mumkin.
Kesh-xotira. Bu buferli, foydalanuvchi kira olmaydigan tezkor xotira bo‘lib, tezligi nisbatan past bo‘lgan xotira qurilmalarida saqlanuvchi axborot va operatsiyalarni jadallashtirish uchun kompyuter tomonidan avtomatik tarzda ishlatiladi. Masalan, asosiy xotiradan operatsiyalarni jadallashtirish uchun mikroprotsessor ichida registrli kesh-xotira tashkil qilinadi (birinchi darajali L1 kesh-xotira) yoki mikroprotsessordan tashqarida, tizimli platada (ikkinchi darajali L2 kesh-xotira) tashkil qilinadi; diskli xotiradan operatsiyalarni jadallashtirish uchun elektron xotira yacheykalarida kesh-xotira tashkil qilinadi (uchinchi darajali L3 kesh-xotira).
ShKning ishonchlilik, narx, og‘irlik va o‘lcham kabi boshqa ko‘rsatkichlari iste’molchi talablariga doir ko‘rsatkichlar hisoblanadi.
Shaxsiy kompyuterlarning funksional bloklari
Yuqorida aytib o‘tilganidek, ShKlar yuqori darajali unifikatsiyaga ega bo‘lganligi uning qo‘llanilish sohasiga qarab turli konfiguratsiyalarni tuzish imkonini beradi. Asosiy bog‘lama va bloklarning shunday to‘plamlari borki, ularsiz ShKning funksional imkoniyatlari to‘liq bo‘lmaydi va u universal kompyuter toifasiga tegishli bo‘lmaydi. Bu to‘plam tarkibiga protsessor, xotira bloklari, kirit ish-chiqarish va hujjatlashtirish vositalari, elektr ta’minoti va kompyuterlararo aloqa bog‘lamalari kiradi. SHKning asosiy bog‘lama to‘plami va bloklarining tuzilish sxemasi 1-rasmda keltirilgan.
ShKning barcha qurilmalari tizimli shina (tizimli magistral yoki kanal) yordamida birlashtiriladi. Bu magistral tarkibiga ShK barcha qurilmalarining o‘zaro ulanishini va aloqasini ta’minlovchi to‘rtta asosiy shina kiradi:

• 
  manzil shinasi (Address Bus) – tashqi jamlagichlar yoki asosiy xotiraning manzil kodining barcha razryadlarini parallel uzatish uchun ulovchi sxemadan va bosma platadagi liniyalardan iborat;
  

ma’lumotlar shinasi (Data Bus) – (asosiy yoki tashqi) xotiradan protsessorga ishlov berishga mashina so‘zning (operandning) barcha razryadlarini parallel uzatish uchun yoki aks ettirish qurilmasiga uzatish uchun mo‘ljallangan liniyalar va ulovchi sxemalardan iborat;

3-rasm. Shaxsiy kompyuterning tuzilish sxemasi.

• 
  boshqaruv shinasi (Control Bus) – ShKning barcha bloklariga kodli so‘zlarni yoki alohida boshqaruvchi signallarni uzatish uchun mo‘ljallangan liniyalar va ulovchi sxemalardan iborat;
  
• 
  ta’minot shinasi (Power Bus) – shaxsiy kompyuterning bloklarini energiya ta’minot tizimiga ulovchi liniyalardan iborat;
  

Tizimli shina axborot uzatishning uchta yo‘nalishini ta’minl aydi.

• 
  protsessor va asosiy xotira o‘rtasida;
  
• 
  protsessor va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish portlari o‘rtasida;
  
• 
  asosiy xotira va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish portl ari o‘rtasida (xotiraga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish ish tartibida).