|
( 0,3 x 10 % + 0,7 x 10 % = 3 % + 7 % = 10%)
yaǵnıy, ekstensiv faktorlar sanaladı. Biraq, ekonomikalıq ósiwdi támiyinlewshi intensiv faktorlar hámme waqıtta qádirlengen hám múmkinshiligi bolǵanınsha olardan paydalanıwǵa háreket yetilgen. Sol sebepli mámlekettiń ekonomikalıq ósiwin qollap-quwatlaw maqsetinde, ilim-texnikanıń keleshek baǵdarların belgilep beriw, kadrlardı tayarlaw hám qayta tayarlaw, salıq mexanizmi hám sistemasın qánigelestiriw sıyaqlı barlıq jumıslar alıp barılmaqta.
Ásirese, respublikamizda ilim-texnika jeńislerinen ónimli paydalanıwdı Ózbekistan Respublikasınıń Ministrler Kabinetiniń janındaǵı ilim hám texnologiyalardıń rawajlanıwın koordinaciyalaw komiteti alıp baradı. Ilimiy-izleniwler hám tájriybe-konstruktorlıq jumıslardı rawajlandırıw hám nátiyjelerin óndiriske qollanıw, iske yendiriw maqsetinde iri kólemdegi joybarlar islep shıǵılǵan. Komitet tárepinen hár jılı bir neshe jergilikli hám xalıq aralıq olimpiada, konferenciya, kollukvium hám yeń jaqsı ilimiy jumıslar kórik tańlawları ótkerilip turıladı.
Bundan basqa respublika bilimlendiriw sistemasında keskin jańalıqlar bolmaqta. Respublikada milliy kadrlardı jetistiriw maqsetinde kóp basqıshlı “Kadrlardı tayarlawdıń milliy dástúri” qabıl yetildi. Dástúrde tiykarınan jaslardı xalıq aralıq dúnya júzi bazarları talapına juwap beretuǵın dárejede oqıtıw jumısları ámelge asırılmaqta. Licey, kollej, joqarı oqıw orınlarında bakalavr, magistratura hám doktoranturalarda oqıwın támiyinlew, jaslardı xalıq aralıq dárejede tayarlaw hám qayta tayarlaw ushın respublika hám shet yel fondlardıń xızmetleri alıp barılmaqta.
Ekonomikalıq ósiwge mámlekettiń salıq sistemasıda sezilerli tásir jasamaqta. Salıqqa tartıw stavkaların kemeytiw hám amortizaciyaǵa ajıratpalardıń ósiw menen ózgeriwi investiciyalar kólemin kóbeytedi hám sol arqalı ekonomikalıq ósiwdi xoshametleydi.
Keyingi jıllarda hám ekologiyalıq mashqalalardıń kúsheyiwi derlik barlıq mámleketlerde ekonomikalıq ósiw yeń dáslep xalıqtıń párawanlıǵın támiyinlewdiń shárti sıpatında qaralmaqta. Sebebi, ekonomikalıq ósiw tempin támiyinlew zárúrligi sebepli rawajlanǵan mámleketlerde ámel yetip kiyatırǵan ekonomikalıq ósiwniń sıpat teoriyasına bosatıp berdi. Jáhánde 70-jıllar aqırınnan baslap yeń áhmiyetli rawajlanıw ideyası keńnen tarqalıp barmaqta. Onıń negizgi maqseti keleshek áwladlar mútájliklerin (zárúrliklerin), yaǵnıy ekologiyalıq jaqtan sheklewler hám xalıqtıń kámbaǵal qatlamlarınıń mútájliklerin (zárúrliklerin) yesapqa alıwdan ibarat.
Mámleket siyasatı ekonomikalıq ósiwniń tómendegi mashqalaların sheshiwge baǵdarlanǵan bolıp tabıladı:
- tutınıw dárejesi joqarı bolǵan ekonomikanıń turaqlı jaǵdayın támiyinlewge qaratılǵan amanat jamǵarmalarınıń normaların tańlaw;
- xalıqtıń ósiwin tártipke salıw;
- ilim-texnika progressiniń ekologiyalıq tárepten qáwipsiz bolǵan jeńislerini iske yendiriw hám miynet ónimdarlıǵın arttırıw.
Ekonomikalıq ósiwniń sociallıq baǵdarda kúshiyip barılıwı menen ekonomikalıq teoriya hám praktikada xalıqtıń párawanlıǵı túsinigi jámiyettiń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıńda yeń áhmiyetli kriteriyaları sıpatında jánede ayqın kórinbekte hám keńeytirip barılmaqta.
Egerde aldınǵı waqıtlarda onı materiallıq jaqtan támiyinlengenligin muǵdar kórsetkishleri sáwlelendirgen bolsa, házirgi waqıtta birinshi orınǵa ortasha jasaw, ólim dárejesi, sonnan balalar ólimi, jumıssızlıq dárejesi, dáramatlar teńsizligi, tálim dárejesi, átiraptı-qorshaǵan ortalıqtıń pataslanıwın hám basqada usı sıyaqlı kórsetkishler qoyılmaqta. Ekonomikalıq ósiw shaxstıń rawajlanıp barıwı ushın shárayat jaratıp beriwi tiyis.
Ekonomikalıq ósiwniń keri tásirleriniń aqıbetlerinen biri bolıp, xalıqtıń sociallıq, múlkke iyelik yetiw klasslarına bóliniwleriniń kúshiyip barıwı sanaladı. Sol sebepli mámleket xalqınıń túrli qatnamların qorǵaw maqsetinde sociallıq siyasat alıp barıladı.
Mámleket usı sociallıq siyasatlardı alıp barıwdan aldın xalıqtıń dáramatlarınıń muǵdarın anıqlaydı. Xalıqtıń dáramatı miynet haqı, dividentler hám procentlerden, sonday-aq transfert tólewlerden ibarat boladı. Dáramatlardıń keń mánisi pulsız yamasa jenillikli bahalarda xalıqtıń tutınıw tovarları hám bilimlendiriw, den sawlıqtı saqlaw, úy-joy kommunal xojalıǵı, transport h.t.b. xızmetler kórsetiwdegi tólewlerdi óz ishine aladı.
Miynet haqısı, dividentlar hám procentlerdi óndiriste tikkeley qatnasqanlar dáramatlarına bólistiriw nátiyjesinde alınadı. Mámleket dáramatlardı bólistiriwde miynet haqınıń yeń kem muǵdarın nızamlı ráwishte ornatıw arqalı tásir kórsetedi. yeń kem miynet haqı usı mámlekettegi turmıs jaǵdayına baylanıslı bolıp, yeń kem tutınıw byudjeti negizinde anıqlanadı.
Mámleket dáramatlarınıń qayta bólistiriliwi tiykarınan yeki túrli tayansh faktorları járdeminde ámelge asırıladı:
1. Salıq sisteması;
2. Transfert dástúri.
Mámleket transfert dástúrinen basqa jáne bir qatar mámleketlik bolmaǵan hám jámáát dástúrleride bar. Mámleket hám mámleketlik bolmaǵan shólkemler transfert dástúrleriniń barlıq túrleri bir maqsetke, yaǵnıy xalıqtıń dáramatların teńlestiriwge baǵdarlanǵan. Dáramatlar bólistiriliwiniń teńsizligin berip ótiw ushın kóp jaǵdaylarda Lorenc iyri sızıǵı diagrammasınan paydalanıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
