13-Modul: Mustaqillik yillarida O’zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy- madaniy taraqqiyot. O’zbekiston va jahon hamjamiyati

4.Tinchliksevar mustaqil tashqi siyosat asoslarining ishlab chiqilishi. 

O’zbekistonning  mustaqil  rivojlanishidagi  o’tgan  qisqa  tarixiy  davrda 

respublikaning  suveren  davlat  sifatida  qaror  toptirish  yuzasidan  o’lkan  ishlar  amalga 

oshirildi. Hozir O’zbekistonni 180 davlat tan olgan. Dunyodagi 130 dan ortiq mamlakat 

bilan  rasmiy  diplamatik  munosabatlarni  o’rnatilgan.  Toshkentda  43  mamlakat  o’z 

elchixonasini ochgan. 

Biz  jahon    hamjamiyati  bilan  keng  ko’lamda  integratsiyalashgan  zamonaviy 

demokratik  davlatni  qurishdan  iborat  strategik  vazifani  hal  qilar  ekanmiz,  jahon 

hamjamiyatining  o’zi  bugo’ngi  kunda  serqirra  bo’lib  borayotganligini  juda  yaxshi 

tushunamiz.  XX asr  ohirida  dunyoda jo’g’rofiy-siyosiy  ahamiyatini va ko’lami jihatidan 

noyob o’zgarishlar ro’y bermoqda. Bu o’zgarishlar betakrordir. 

Integratsiya xaqda gapirar ekanmiz, manfatlar birikuvining xilma-xil mexanizmlari 

va shakllari hamda integratsiya turlari mavjudligiga asoslanamiz. Bo’nga sherikchilik va 

hamkorlik qilishga intilayotgan mamlakatlarning boshlangan, shart-sharoitlari turlichaligi 

sababdir.  O’zbekiston  bir  vaqtning  o’zida  turli  darajada  dunyo  miqyosida  va  mintaqa 

ko’lamida  integratsiya jarayonlarida  qatnashsada, ammo bir muhim qoidaga: bir davlat 

bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan o’zoqlashmaslikka amal qiladi. Biz bir sub’ekt 

bilan 

sherikchilikning 

mustaxkamlashimiz 

boshqalar 

bilan 

sherikchilik 

munosabatlarining  zaiflashuviga  olib  kelishiga  qarshimiz.  Shu  sababli  O’zbekistoning 

jahon  hamjamiyatidagi  integratsiyalashuvi  serqirra  jarayondir.  Jahon  hamjamiyatidagi 

integratsiyalashuv  haqida  gapirganimizda  eng  avvalo  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti 

faoliyatida  ishtirok  etishimizni  nazarda  tutamiz.  1994  yil  2  martda  O’zbekiston 

BMTgaa’zo bo’lganligiga 14 yil to’ldi. Biz o’zimizning bunday obro’li xalqaro tashkilot 

ishidagi  ishtirokimizni  Markaziy  Osiyo  mintaqasida    xavfsizlik    tinchlik  va  totuvlikda 

ta’minlashning keskin muammolariga jahon jamoatchiligi deb bilamiz. 

---

XX  asrning  ohirgi  o’n  yilligi  insoniyat  tarixiga  buyuk  o’zgarishlar  davri  bo’lib 

kiradi, chunki yer yuzida vaziyat, kuchlar nisbati keskin o’zgarib, bir-biriga qarama-qarshi 

bo’lgan  SSSR  vaAQSH  yetakchilik  qilgan  ikki  ijtimoiy-siyosiy  to’zum,  ikki  harbiy-

siyosiy blok barham topdi. Lekin endilikda sovuq urushlar munosabatlarini tuqdiradigan 

kuchlarning yangi o’choqlari vujudga kelmoqda. SSSRning parchalanishi va sotsialistik 

sistema haloqati natijasida dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. 

Mustaqil  O’zbekiston  xalqaro  aloqalarni  yo’lga  qo’yishi  va  o’z  taraqqiyot 

istiqbollari uchun qulay geografik-strategik imkoniyatlarga ega. O’rta Osiyoda geografik-

siyosiy jihatdan markaziy o’rin tutgan O’zbekistonning ushbu mintaqada kuchlar nisbati 

va  muvozanatini  saqlash,  barqarorlikni  ta’minlash,  hamkorlikni  mustahkamlash 

imkoniyatlari bor. 

Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos 

keladigan puxta tashqi siyosiy yo’lni belgilash; jahon hamjamiyatiga qo’shilish, xorijiy 

mamlakatlar  bilan  siyosiy,  diplomatik,  iqtisodiy,  ilmiy-texnikaviy,  madaniy  aloqalar 

o’rnatish masalalari dolzarb vazifalar deb belgilandi. Chunki ittifoq davrida O’zbekiston 

to’g’ridan-to’g’ri  aloqa  qila  olmaydigan  mamlakat  bo’lib,  tashqi  siyosat  yuritish 

tajribasiga hamda bu sohadagi kadrlarga ega emas edi. 

I.Karimov  o’zining  «O’zbekistonning  o’z  istiqlol  va  taraqqiyot  yo’li»  kitobida 

mustaqil  tashqi  siyosatini  nazariy  vaamaliy  jihatdan  asoslab  berdi.  O’zbekiston 

Respublikasi  Konstitutsiyasining  17-moddasida  mamlakatimiz  tashqi  siyosatining 

qoidalari  qonunlashtirildi.  Bu  qoidalar  «O’zbekiston  Respublikasi  tashqi  siyosiy 

faoliyatining  asosiy  tamoyillari  to’qrisida»gi,  «Chet  el  investitsiyalari  to’g’risida»gi, 

«Xorijiy investorlar va investitsiyalarga kafolat berish to’g’risida»gi, «Tashqi iqtisodiy 

faoliyat to’g’risida»gi hujjatlarda o’z ifodasini topdi. I.Karimovning Birlashgan Millatlar 

Tashkiloti  Bosh  Assambleyasini  48  (1993)  va  50-yubiley  (1995)  sessiyalaridagi 

nutqlarida mustaqil O’zbekiston tashqi siyosatining bosh yo’nalishlari belgilab berildi. 

O’zbekiston  hukumati  respublika  tashqi  siyosatining  asosiy  tamoyillari 

quyidagilardan iborat: 



 

mafkuraviy  qarashlardan  qat’iy  nazar  hamkorlik  uchun  ochiqlik,  umuminsoniy 

qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik; 



  davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish; 



  boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; 



 

nizolarni tinch yo’l bilan hal qilish; 



  kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; 



 

ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e’tirof 

etilgan qoidalari va normalarining ustuvorligi; 



  davlatning,  xalqning  oliy  manfaatlari,  farovonligi  va  xavfsizligini  ta’minlash 

maqsadida ittifoqlar to’zish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish; 



 

tajovo’zkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; 



 

davlatlararo  aloqalarda  teng  huquqlik  va  o’zaro  manfaatdorlik,  davlat  milliy 

manfaatlarining ustunligi; 



 

tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar asosida 

rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan o’zoqlashmaslik. 

Tashqi siyosatdagi ochiq-oydinlik, teng huquqlik, demokratik printsiplariga sodiqlik, 

umuminsoniy  qadriyatlarini  ulug’lash,  respublika  ijtimoiy  hayotidagi  demokratik 

jarayonga  ta’sir  qilish  bilan  birga  O’zbekiston  Respublikasining  jahon  hamjamiyatida 

mavqeini ham oshirib bormoqda.