13-Mavzu. Korxonalar moliyaviy holatini reyting baholash va tahlil qilish

Nomoddiy aktivlar quyidagilar natijasida tashkilot balansiga kiritiladi:

• ishlab chiqarish tugaganidan so’ng yaratilgan ob’ektni qabul qilish-topshirish;
• oldi-sotdi shartnomasi bo’yicha ob’ektni sotib olish;
• beg’araz kelib tushish;
• ortiqcha (hisobga olinmagan) nomoddiy aktivlar ob’ektlarini aniqlash;
• qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa hollarga ko’ra.

Nomoddiy aktivlar quyidagilar natijasida tashkilot balansidan hisobdan chiqariladi

NOMODDIY AKTIV

-tugatish;

-sotish;

-beg’araz berish

-kamomad yoki yo’qotishning aniqlanishi

qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa hollar

Buxgalteriya hisobida asosiy vositalarning sintetik hisobi 01 “Asosiy vositalar” schyotida yuritiladi.

01 “Asosiy vositalar” schyoti quyidagi subschyotlarga bo‘linadi:

01

010 “Turar-joy imoratlar”

011 “Noturar joy imoratlar”

012 “Inshootlar”

013 “Mashina va jihozlar”

01

015 “Transport vositalari”

018 “Kutubxona fondi”

019 “Boshqa asosiy vositalar”

01 “Asosiy vositalar” schyotining debet tomonida asosiy vositalarning kirimi (dastlabki qiymatini oshishi), kredit tomonida esa, asosiy vositalarning hisobdan chiqarilishi (dastlabki qiymatini kamayishi) aks ettiriladi.

• 01 “Asosiy vositalar” schyotining debet tomonida asosiy vositalarning kirimi (dastlabki qiymatini oshishi), kredit tomonida esa, asosiy vositalarning hisobdan chiqarilishi (dastlabki qiymatini kamayishi) aks ettiriladi.
• Byudjet tashkiloti ishchi schyotlar rejasini tasdiqlayotganda 01 “Asosiy vositalar” schyotining tegishli subschyotlarini tashkilotga kirim qilingan asosiy vositalar manbaalari bo‘yicha alohida shakllantirib olishi mumkin. Masalan 013/1 “Mashina va jixozlar(byudjet mablag‘i hisobidan)”, 013/2 “Mashina va jixozlar (rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘i hisobidan)” va hokazo. Xuddi shuningdek boshqa asosiy vositalarni aks ettiruvchi subschyotlar bo‘yicha ham ochish mumkin. Bu o‘z navbatida asosiy vositalarga eskitrish hisoblanayotganda balansga olinish manbaasidan kelib chiqib haqiqiy xarajatlarda, hisobdan chiqarilishida aniq aks ettirish imkonini beradi.

Aktivlarni buxgalteriya hisobiga nomoddiy aktivlar sifatida qabul qilishda bir vaqtning o‘zida quyidagi shartlar bajarilishi kerak:

• moddiy-ashyoviy tuzilish (shakl)ga ega bo‘lmasligi;
• aktivlardan mahsulot ishlab chiqarishda, ishlar bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatishda yoxud korxonaning ma’muriy va boshqa funksiyalari uchun uzoq muddat, ya’ni davomiyligi 12 oydan yuqori foydali xizmat muddati yoki agar u 12 oydan oshadigan bo‘lsa, oddiy operatsion sikl mobaynida foydalanish;
• korxona ushbu aktivni keyinchalik qayta sotishni mo‘ljallamaydi;
• ishonchlilik, ya’ni korxonada aktiv va unga bo‘lgan mutlaq huquqning mavjudligini tasdiqlovchi tegishli ravishda rasmiylashtirilgan hujjatlar (patentlar, guvohnomalar, boshqa muhofaza qiluvchi hujjatlar, patent, tovar belgisidan voz kechish (sotib olish) shartnomasi)ning mavjudligi;
• identifikatsiyalash imkoniyati.

Thank You!