13-mavzu: Kompyuter tarmoqlari haqida umumiy ma’lumot

“Tasdiqlayman”

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari

­­­­­­­­­_________R.Isaqov

13-mavzu: Kompyuter tarmoqlari haqida umumiy ma’lumot
Internet (International Network – xalqaro kom’yuter tarmog’i)-butun dunyoni qamrab olgan global kom’yuter tarmog’idir. Hozirgi kunda Internet dunyoning 150 dan ortiq mamlakatlarida 100 millionlab abonentlarga ega. Internet dunyodagi turli xil ma'lumotga oid axborot tarmoqlari o’rtasidagi o’zaro aloqani amalga oshiruvchi yadroni tashkil qiladi.Internet tarmog‘ining ‘aydo bo‘lish tarixiga to'xtalib o‘taylik.1969 yilda AQSh Mudofaa Vazirligining istiqbolli tadqiqotlar agentligi (Advenced Research ‘rojects Agency, AR’A) ga mamlakatdagi barcha harbiy muassasalardagi kom’yuterlarni birlashtiruvchi yagona tarmoq yaratish to’shirilgan edi. Bu tarmoq (AR’A Net) harbiy muassasalarga axborot almashishga yordam ko‘rsatishga mo‘ljallangan edi. AR’A Net tarmog’ining rivojlanishi bilan turli tarmoqlarni o‘zaro bog‘lash, ya’ni yagona tarmoq yaratish muammosi yo’zaga keladi.Bunday standart 1974 yilda yaratildi. 1983 yilda esa AQSh Mudofaa Vazirligining AR’A Net shaxobchalaridagi barcha mashinalarida ishlab chiqilgan standartlardan foydalanish haqida buyruq chiqarildi. Bu standartlarni ishlatish uchun esa o‘sha ‘aytlarda keng tarqalgan UNIX o’eratsion tizimi ishlatildi. 1986 yilga kelib AQSh Milliy fanlar fondi (NSF) tomonidan o‘zining oltita su’erkom’yuterli markazini birlashtirish uchun tayanch tarmoq yaratildi. 1992 yil NSF kom’aniyasi ana shu tayanch tarmoqni boshqarishiga kelishib olindi. Ana shu vaqtdan boshlab, internet nafaqat davlat (o‘quv va ilmiy) muassasalarida, shuningdek, tijorat maqsadlarida ham ishlatila boshlandi. Internet asta-sekin AQSh chegaralaridan chiqib, boshqa mamlakatlarga, dastlab Evro’a, keyinchalik Osiyo, Afrikaga ham tarqaldi. Bugo’ngi kunda internet haqiqatdan ham dunyoviy tarmoqqa aylangan.Internet o‘z -o‘zini shakllantiruvchi va boshqaruvchi murakkab tizim bo‘lib, asosan uchta – texnik, dasturiy, axborotli tarkibiy qismlardan tashkil to’gan. Internetning texnik tarkibiy qismi turli rusumdagi kom’yuter, aloqa kanallari, tarmoq texnik vositalari majmuidan tashkil to’gan. Internetning dasturiy ta’minoti tarmoqqa ulangan kom’yuter va tarmoq vositalarini yagona stsndart asosida muloqot qilish, ma’lumotlarni ixtiyoriy aloqa kanali yordamida o’zatish darajasida qayta ishlash

“Tasdiqlayman”

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari

­­­­­­­­­_________R.Isaqov

13-mavzu: Ma’lumotlarni uzatish protokollari

TCP/Ip ning tashkil etuvchilari

TCP/IP tarkibiga kiruvchi turli servis va ularning bajaradigan vazifalariga qarab har xil sinflarga bo’linadi. Quyida qaydnoma guruhlari va ularning bajaradigan vazifalari keltiriladi.

TCP (Transmission Control Protocol). Qabu’l qiluvchi va o’zatuvchi kom’yuterlarning mantiqiy bog’lanishga asoslangan ma'lumotlar o’zatishini qo’llab – quvvatlovchi qaydnoma.

UDP (User Dtagram Protocol). Mantiqiy bog’lanishlar o’rnatilmasdan, ma'lumotlar o’zatilishini qo’llab – quvvatlaydi. Bu yuboruvchi va qabo’l qiluvchi kom’yuterlar o’rtasida oldindan bog’lanish o’rnatilmasdan ma'lumotlarni yuborishni anglatadi. O’xshashlik keltirish uchun, qandaydir manzili noma'lum ‘ochta yuborishni ko’rish mumkin, xabarni yetib borish kafolati yo’q bo’lganda, agar shunday manzil mavjud bo’lsa, qaydnoma yo’llari ma'lumotlar manziliga ishlov beradi va manzilgacha eng yaxshi yo’lni aniqlaydi. Ular yirik ma'lumotlarni bo’laklarga bo’lib o’zatib, so’ngra manzilda ularni yana qayta birlashtiradi.

I’ (Internet Ma'lumotlar o’zatishni ta'minlaydi.

‘rotocol)

RI’ (Routing Manzilga xabarlarni yetkazuvchi eng yaxshi yo’llarni

Information tanlovchi qaydnomalardan biri.

‘rotocol

OS’F (O’en Yo’llarni aniqlovchi muqobil qaydnoma.

Shortes ‘ath First)

AR’ (Adress Re - Tarmoqdagi kom’yuterning sonli manzilini

solution ‘rotocol) aniqlaydi.

DNS (Domain Tarmoqdagi kom’yuterlarni nomlari bo’yicha sonli

Name System) manzilini aniqlaydi.

RAR’ (Rverse Tarmoqli kom’yuterning manzilini aniqlaydi,

Adress Resolution biroq AR’ga teskari holda.

‘rotocol)

Boot’ (Boot Serverning boshlang’ich ma'lumotlarini o’qish bilan

‘rotocol). tarmoqdagi kom’yuterlarni ishga tushiradi.

FTR ( File Transfer Kom’yuter o’rtasida fayllarni bir – biriga

‘rotocol) o’zatadi.

“Tasdiqlayman”

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari

­­­­­­­­­_________R.Isaqov

15-mavzu: Tarmoq topologiyalari

“Tasdiqlayman”

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari

­­­­­­­­­_________R.Isaqov

16-mavzu: