13-mavzu: Jahon dinlari: buddizm va xristianlik va ulardagi ta’limiy- tarbiyaviy qarashlar

Markaziy Osiyo xalqlari tarixida Xristian dini. 
XI asrning oxirida xristianlikning Sharqqa tomon harakati va tarqalishi 
ommaviy tus oldi. Bu dinni mahalliy aholi orasida tarqatuvchilar Sharqning ayrim 
viloyatlariga ilgaririq kirib borganlar. 280 yildayoq Talos Marke) cherkovlari qurilib 
bo‘lgan, Samarqandda 310 yildan), Marvda 334 yildan), Hirotda 430 yildan), 
Xorazmda, Marida va Markaziy Osiyoning boshqa shaharlarida episkopik, kafedra, 
missiyalar, keyinchalik Samarqandda, Maroda 430 yillar), Hirotda 658 yillar)
episkoplikdan iborat diniy hududiy jamoalar, birlashmalar bo‘lgan. Xurosonliklar va 

---

sug‘diyonaliklar zardushtiylar, monaviylar, buddistlar, bilan bir qatorda xristianlar 
ham bo‘lishgan. Ular qoraxitoylar va sosoniylarga qarash yerlarda ta’qib qilganlar. 
Markaziy Osiyo territoriyasida islomning tarqalishi davrlarida islom bilan 
xristianlik o‘rtasidagi ziddiyatlar, kelishmovchiliklar keskinlasha boshladi. Biroq, X 
asrgacha Samarqand, Xorazm, Toshkent viloyatlarida xristianlarning manzilgohlari 
bo‘lgan. Hatto Beruniy yashagan davrda ham 973-1056) Marvda provoslav 
metropoliyasi bo‘lgan. 
Ana shu davrda xristianlik Kavkazda ham tarqala boshladi. Armaniston 301 
yil) va Gruziyada 318 yili) davlat diniga aylanadi. Kavkaz Albaniyasi territoriyasida 
esa hozirgi Ozarbayjon va Janubiy Dog‘iston territoriyasi) IV-VII asrlarda hukmron 
din hisoblangan. 
Bibliya.
Bibliya Yaxudiylik va Xristianlik dinlari talimotiga ko‘ra u Xudo 
tomonidan nozil qilingan, asosiy diniy aqida va axloq qonunlarini o‘zida jamlagan 
muqaddas kitoblar majmuasidir. 
Uning tarkibiga kirgan yahudiy diniga talluqli kitoblar “Qadimiy ahd” deb, 
xristian talimotiga tegishli kitoblar “Yangi ahd” deb nomlanadi. Yahudiy va Xristian 
bibliyalari bir-biriga mos kelmaydi. Yahudiylarning muqaddas kitobi Qadimiy Isroil 
va Qadimiy Yahudiylarning diniy talimot va urf-odatlari asosida eramizdan avalgi 
XIII davrda yozilgan bo‘lsa, Xristianlarning kitobi esa eramizning boshlarida 
vujudga keldi. Yahudiylar Xristianlarning kitobini muqaddas kitob sifatida tan 
olmaydilar Xristianlar esa Yahudiylarning kitobini muqaddas kitob sifatida tan 
oladilar. 
Bibliya so‘zining grekchadan tarjimasi 
biblia