13-mavzu. Ilmiy uslub turlari va sohaviy terminlar



Download 23,31 Kb.
bet1/2
Sana14.06.2022
Hajmi23,31 Kb.
#670023
  1   2
Bog'liq
13-MAVZU. ILMIY USLUB TURLARI VA SOHAVIY TERMINLAR


13-MAVZU. ILMIY USLUB TURLARI VA SOHAVIY TERMINLAR

Ilmiy-texnikaviy terminologiyaning yuzaga kelish va taraqqiyot bosqichlarini, uning o‘ziga xos xususiyatlarini tahlili shuni ko‘rsatadiki, o‘zbek tilida bu terminlar quyidagi tarzda shakllanmoqda.


1. O‘zbek tilida ilmiy-iqtisodiy tushunchalarni aniq ifodalovchi qator leksemalar qadim-qadimdan qo‘llab kelinmoqda. O‘zbek adabiy tili boyligining bir qismi o‘laroq, bunday so‘zlar keyinroq, konkret terminologik tizim vujudga kela boshlashi bilan fanlarning maxsus tushunchalarini ifodalash uchun jalb qilina boshlandi: haq, bitim, pay, garov, dallol, pul, so‘m, su¨urta, savdo, omonat, g’amlama va boshqalar.
2. Boshqa-boshqa sohalarda qo‘llanadigan terminlar ham maxsuslashtirilayapti, ya’ni iqtisodiy terminlar sifatida ishlatilmoqda: taklif, sohibkor, o‘sim, qoldiq, daraja, palata, kadrli, etakchi, yig’im, qaydnoma, baho, xo‘jalik. Semantik-sintaktik usulda so‘z yasalishi natijasida boshqa sohalarga tegishli so‘zlar iqtisodiyot terminologiyasini mulkiga aylanmoqda: daromadning qoldig’i, bozor hajmi, foyda miqdori, qiymat solig’i, kreditning elastikliligi, talabning egiluvchanligi, o’zgaruvchan narx, pul massasi, pul undirish, iqtisodiy o’sish, etakchi valyuta, o’rinbosar tovarlar, o’rmalovchi inflyatsiya. Demak, yuzlab leksemalar iqtisodiy terminologik tizimda yakka holida ham, so‘z birikmalarining tarkibiy qismlari sifatida ham ushbu soha terminlari sifatida qo‘llanilayapti.
3. Ilmiy-texnikaviy terminologiyaning boyishidagi yana bir manba, bu ilmiy tushunchalarni ifodalash uchun xilma-xil affikslar ishtirokida hosil qilingan yasama lug‘aviy birliklar hisoblanadi: ijarachi, nazoratchi, moliyachi, iqtisodchi, iste`molchi, jamg’arma, uyushma, ustama, undirma, tejamkor, tadbirkor, iqtisodiyot, hisobot, raqobat, ta’minot, bojxona, zarbxona, qarzdor, sarmoyador, mulkdor, xaridor, hissador, shartnoma, omonatnoma, so‘rovnoma, boylik, rentabellik, bebaho, befoyda, merosxo‘r, sudxo‘r, kirim, chiqim, bitim, to‘lov, o‘lchov, mulkchilik, tejamkorlik, unumlilik, aktsiyadorlik.
4. Hozirgi o‘zbek tili lug‘at tarkibida, uning iqtisodiy terminlar tizimida yuqoridagidek umumturkiy, o‘zbek terminlari bilan bir qatorda fors-tojikcha, arabcha leksemalar ham qo‘llanib kelinayotir: sarmoya, davlat, tijorat, tojir, maosh, mablag’, sarkor, daromad, dastmoya, manfaat.
5. O‘zbek tili ilmiy-texnikaviy terminologiya ruscha-inglizcha terminlar hisobiga ham boyib bormoqda: avans, aktiv, aktsiz, byudjet, birja, buxgalter, bank, balans, biznes, veksel, valyuta, debitor, demping, dotatsiya, diler, zalm, kredit, kassir, litsenziya, lizing, menejment, sal`do, tarif va boshqalar. Ba’zi ruscha-baynalmilal iqtisodiy terminlar o‘zbek tiliga tarjima qilindi yoki muqobil varianti qo‘llanilmoqda: auktsion - kimoshdi savdosi, barter - ayirboshlash, brakeraj - saralash, garant - kafil, defitsit - taqchillik, dolya - hissa, kapital - sarmoya, makler - dallol, oborot - aylanma, ssuda- qarz, schet - hisob. Terminlarning bir qismi tegishli ruscha-baynalmilal muqobillarining o‘zbek tilidagi kalkasi sifatida yuzaga kelgan.
Umuman, o‘zbek ilmiy-texnikaviy terminologiyasi mustaqillikdan so‘ng yangi bosqichga ko‘tarildi va har lahzada yangi-yangi terminlar yuzaga kelmoqda.

Download 23,31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish