13-maruza. Viruslar vaularning klassifikatsiyasi. Reja

Alhacriptovirus avlodiga 16 ta tur virus kiradi va yana 10 turni shu avlodga kirishi mo‘ljallangan. Bu avlod vakillari dukkaklilar oilasiga kiruvchi hamda qator sabzavotlarni kasallantiradi.
Betacriptovirus avlodiga 4 tur viruslar kiradi va bittasi va yana bedani kriptik virusi 2 ni ham shu avlodga kirishi mo‘ljallanmoqda.
Varicosavirus avlodi. Tipik turi – latuk salatining tomirlarini kattalashib ketishi virusi. Virionlari tayoqcha shaklida, 18x300-340 nm. Viruslar Olpidium sp. Zamburug‘i orqali o‘tadi. SHu avlodga kiritilishi ehtimoli bor tur – tamakini pakanalashishi virusi.
BzRNK (-)- tutuvchi viruslar
5. Rhabdoviridae oilasi. Bu oila Mononegavirales tartibiga kiradi.
Cytorhabdovirus avlodi (tipga xos tur – latuk-salati nekrotik sariqligi virusi)
Nucleorhabdovirus avlodi (tipga xos tur – kartoshkani sariq pakanaligi virusi).
Virionining uzunligi 100-430 nm va diametri 45-100 nm.
O‘simliklarni kasallantiruvchi viruslar ko‘pincha batsillasimon yoki o‘qsimon shaklda bo‘ladi. Batsillasimon virionning tashqi yuzasida uzunligi 5-10 nm, dimaetri 3 nm li glikoprotein tabiatli o‘simtalar (peplomerlar) bor. Ichki nukleokapsidini diametri 30-70 nm bo‘lib spiral simmetriyali strukturaga ega. Agar virusni ko‘ndalang kesmasini negativ bo‘yab ko‘rilsa yaqqol ko‘rinadi.
Rabdoviruslar keng o‘simlik spektriga ega, ammo har bir virus chegaralangan xo‘jayin o‘simliklar spektriga ega. Ko‘pgina rabdoviruslar sikadalar, delfatsidlar yoki shiralar, ba’zilari kanalar, kloplar tarqaladi va o‘simlik shirasi bilan tarqaladi. Bu viruslar persistent tarqaladi (replikatsiyasi tarqatuvchi-hasharotda bo‘ladi).
Cytorhabdovirus avlodi 8 tur virusni o‘z ichiga oladi: arpa sariq pakanaligi virusi, suli barglarini tilimliligi virusi, shimoliy bug‘doy mozaikasi virusi, bug‘doyini amerika shtrixli mozaikasi virusi, latuk-salatini sariq nekrozi virusi, zemlyanikani bujmayishi mozaikasi virusi, brokkolini sariq nekrotik virusi, osot virusi.