13. Лекция кк этнологтя 2-к

Orayliq Aziya ha`m Qazaqstan xaliqlarinin` til klassifikatsiyasi. 

I-tablitsa 

Turkiy til semyasi 

↓

 

  O`zbekler  

↓

 

Qaraqalpaqlar 

 

↓

 

Qazaqlar   

↓

 

Qirg`izlar 

Uyg`irlar 

↓

 

Tu`rkmenlekr 

Orayliq Aziya ha`m Qazaqstannin` jergilikli xaliqlari eki u`lken til tu`rkimide so`yleydi: 

II-tablitsa 

Hind-Evropa til semyasi    

                                                             ↓ 

 Ta`jikler  

                                                            ↓     

Kurdlar   

                                                             ↓ 

Farslar 

↓

 

Belujiyler 

Orta Aziya sonin ishinde O`zbekstan xaliklarina etnos derekleri negizleri a`yyemgi zamanda neolit 

(IV-III  min`.  b.e.sh.)  usi  jerde  jasap  Evropalilar  rasasinda  bolgan.  An`shilik,  masaqshilik,  balikshilik 

penen  shug`illangan.  Ol  haqkinda  Karakalpaqstandag`i  Kelteminar,  Jampiq  kala,  Zarafshan,  Fergana 

estelikleri da`lil boladi. Kelteminarlilar arkada Ural boyindag`i, tuslikte Jaytun (Tuslik Turkmenistan) 

solar arkali Kaspiy xam Iranda jasawshi kauimler menen xar turli baylanista bolip b.e.sh. II- mininshi 

jillari  Xorezmde  suyargan  madeniyati  payda  boldi.  Bul  da`wirde  III-II  min`inshi  jillar  Amuda`r`ya 

suwi  Uzboy  arkali  Kaspiy  tenizine  quydi.  Bul  jagalarda  diyxan  shilik,  sharwashilik  iri  elatli  orinlar 

payda  boladi.  Jergilikli  ozgesheligine  iye  Kelteminar  madeniyatinin  dawami  Tazabag`jap  madeniyati 

---

 

66 

kaliplesedi. B.e.sh. II-mininshi jillari qoldan suwgariw menen diyxanshilik, tas kurallari menen metall 

kurallardan  paydalaniw  arkali  awil  xojalik  iri  suwgariw  tarmaqlari  qurildi  qorganlar  salindi  xar  turli 

isler rawajlandi. Bul jergilikli kauimlerdi belgili bir etnoslarga birigiwin irileniwin tezletedi, suyargen 

madeniyatin  payda  etedi  xam tezletedi.  Aldin`g`i  Aziyadan  kauimler  ko`ship  keledi.  Bunday  jag`day 

A`mirab  madeniyati  dauiride  de  (IX-VIII  əə.  b.e.sh.  )  dawam  etedi.  B.e.sh.  I-mininshi  jillari 

O`zbekstanga  mongol  rasasindag`i  kauimler  payda  boldi.  Bul  O`zbekstannin  ayirim  jerlerindegi 

xaliklardin antropologiyalik turine azda bolsa tasirin tiygizdi, o`nermentshilik o`sti, kalalar salindi.