13. 1§. Лойиҳани жойга кўчириш элементларини ҳисоблаш усуллари

13.4-шакл. Лойиҳани геодезик боғлаш.

Геодезик ишларни амалга ошириш лойиҳасининг таркиби қуйидагилардан иборат[4,10]:

1. 
   Қурилиш майдонида геодезик ишларни ташкил этиш. Иш бажариш технологияси ва тақвим режа. Геодезик асбоблар билан таъминлаш графиги. Геодезик ишларни бажариш схемаси.
   
2. 
   Асосий инженер-геодезик ишлар. Планли ва баландлик режалаш асосини барпо қилиш схемаси. Планли ва баландлик асоси барқарорлигини назорат қилиш.
   
3. 
   Геодезик режалаш ишлари. Иншоотнинг бош ўқларини режалаш. Иншоотнинг қурилиш-монтаж ишлари босқичи бўйича мукаммал режалаш. Ижроий план олиш.
   
4. 
   Конструкция ва қурилмаларни геодезик ўрнатиш. Монтаж ўқларини геодезик режалаш ва маҳкамлаш. Конструкцияларни планли, баландлик бўйича ва тик ўрнатиш.
   
5. 
   Иншоотларнинг ўзгариши (деформацияси)ни кузатиш. Аниқ­ликни асослаш. Кузатиш усуллари. Геодезик асос. Кузатиш белги­ларини жойлаштириш схемаси. Кузатиш даври. Ҳисоб ҳужжатлари. Режалаш чизмалари.Иншоотнинг режалаш чизмасида бино ва иншоотларнинг бош, асосий ва оралиқ ўқлари ифодаланган бўлиб, бу ўқларнинг фазовий ҳолатини аниқловчи аналитик маълумотлар Х ва Y координаталар, Н отметкалар кўрсатилади. 13.5-шаклда саноат биносини асосий ва қўшимча ўқларини жойга кўчириш учун режалаш чизмаси келтирилган.
   

13.5-шакл. Режалаш чизмаси.
Чизмада ўқлар орасидаги барча масофалар кўрсатилган. Иншо­отнинг умумий ўлчами унинг алоҳида ўқлари орасидаги масофалар йиғиндисига тенг бўлиши керак.


13.3-§.Режалаш элементларини планли аниқлаш.Қутб координаталар усули

Ер сатҳида план, карта ва профиль тузиш мақсадида бажари­ладиган бурчак ва чизиқ (масофа) ўлчаш ишларининг мажмуасига жойни планга олиш ёки сьёмка қилиш дейилади.

Планга олиш жараёнида бажариладиган ўлчаш ишлари ўзаро боғлиқ бўлиб, бир-бирини тақозо қиладиган приём ва усуллардан иборат, дала ва камерал ишлар ягона технологик процессни ташкил этади. Планга олиш асосан ердан ёки осмондан аэросуратга олиш орқали бажарилади. Бажариладиган ишларнинг таркиби охирида олиниши керак бўлган натижаларга боғлиқ. Агар планга олиш натижасида олинган жойнинг рельефи тасвирланмаса, бундай планга горизонтал ёки контурли (тафсилотли) план дейилади, планда тафсилотлардан ташқари жойнинг рельефи тасвирланса бундай планга топографик план дейилади.
Жойнинг фақат рельефини ёки баландлик бўйича тавсифини тасвирлаш мақсадида бажариладиган планга олишга баландлик бўйича ёки вертикал планга олиш дейилади. Планга олишда ишлати­ладиган асосий асбобга қараб планга олиш турлича номланади.
Теодолит ва рулетка ёрдамида ўлчаш ишларини бажариш орқали контурли (тафсилотли) план тузишга теодолит съёмкаси дейилади.
Теодолит-тахеометр (тахеометр)дан фойдаланиб жой рельефини тасвирлаш билан план тузишга тахеометрик съёмка дейилади.
Кипрегель ва мензула асбоблари ёрдамида ўлчаш ишларини бажариш орқали бевосита жойда рельефни тасвирлаш орқали план олишга мензулавий съёмка дейилади.
Фототеодолит ёрдамида контурли ёки топографик планга олишга фототеодолит съёмкаси дейилади.
Самолётда ўрнатилган суратга олиш аппарати орқали жойнинг фотосуратларидан фойдаланиб жойнинг контурли ёки топографик планини тузишга аэрофотосъёмка дейилади. Худди шундай космосдан сунъиййўлдошлардан суратга олиш орқали план тузишга космик съёмка дейилади.
Кичик ўрмонларни айланиб ўтиш усули билан планга олишда буссолдан фойдаланиш мумкин, бундай планга олиш бошқа турдаги планга олишларни тўлдириш мақсадида бажарилади ва буссол съёмкаси дейилади.
Планшет (тахта) устида компас, визир чизиғи ёрдамида жойнинг тахминий планини тузишга кўз билан чамалаб съёмка қилиш дейилади.
Барча съёмка ишлари маълум бир усулда амалга ошади. Булар:
Қутб координаталар усули. 12 ва 13 нуқталарни геодезик таянч тармоқ пунктлари деб қабул қиламиз (12.3-шакл).
М иншоотнинг А нуқтасини 12-13 чизиққа нисбатан қутбий усулда жойга кўчириш учун бошланғич маълумотларни тайёрлаш керак бўлсин. Бу ҳолат учун режалаш элементлари бўлиб d₁ ва d₂ масофалар ҳамда β₁ ва β₂ бурчаклар хизмат қилади.
бу ерда, β₂ бурчак ва d₂ масофа текшириш учун керак бўлади.