13- mavzu: ekskursiya xizmatida ekskursantlarning xavfsizligini ta’minlash

13.3. Gidninghuquq vamajburiyatlari,moddiyjavobgarligi

Fanningavvalgimavzularidagidgaqo‘yilgantalablar, gidfaoliyatinitashkilqilishningo‘zigaxosligiko‘ribchiqilganedi. Ushburejadagidninghuquqlari, majburiyatlarivamoddiyjavobgarligigakengroqto‘xtalibo‘tamiz.

Gido‘zfaoliyatiniyuritishdaquyidagilargaamalqiladi:

• 
  bajaradiganishiga tegishlime’yoriyhujjatlarga;
  
• 
  bajaradigan ishi bo‘yicha uslubiymateriallarga;
  
• 
  korxonanizomiga;
  
• 
  lavozimyo‘riqnomasiga;
  
• 
  turistikfirma direktorining buyruqlari va farmoyishlariga.
  

Gidquyidagilarnibilishikerak:

• 
  turizmindustriyasininghuquqiyvaijtimoiyasoslarini;
  
• 
  mintaqaningtarixi, madaniyativageografiyasini;
  
• 
  tarixiy, madaniy, geografikdiqqatgasazovorob’ektlarni;
  
• 
  ekskursiyaxizmatinitashkilqilishtexnologiyasini;
  

• 
  xorijiytildaekskursiyaniolibboruvchigidlarchettilini;
  

• 
  muzeylarvaboshqamadaniymarkazlarningekspozitsiyamateriallarini;
  

• 
  milliyvaxorijiyetiketni;
  
• 
  shaxslararomuloqotqilishmadaniyatini;
  
• 
  psixologiyaasoslarini;
  
• 
  piyoda,transportda va aralash marshrutlarda xizmat ko‘rsatish qoidalarini;
  
• 
  shahar va shahar tashqarisida, yaqin va uzoq marshrutlarda ishlashqoidasini;
  
• 
  transport vositalarida turistlarni(ekskursantlarni)o‘zinitutishqoidasihaqidagi yo‘riqnomalarini;
  
• 
  birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishqoidalarini;
  
• 
  favquloddavaziyatlardaharakatjadvalini;
  
• 
  hujjatlarni rasmiylashtirishvahisobotlarni tuzishtartibini;
  
• 
  iqtisodiyotni, mehnatnivaboshqaruvni tashkil etishasoslarini;
  
• 
  mehnatkodeksini;
  
• 
  mehnatni muhofazaqilishnormalari, yong‘in xavfsizligiqoidalarini.
  

Gido‘zfaoliyatiniyuritishdaquyidagihuquqlargaega:

• 
  o‘ziningfaoliyatigabog‘liqbo‘lganturfirmarahbariningqarorlariloyihasibilantanishish;
  
• 
  lavozimyo‘riqnomasidako‘rsatilganmajburiyatlarbilanbog‘liq, faoliyatinitakomillashtirishbo‘yichatakliflarnirahbariyatgataqdimetish;
  
• 
  lavozimmajburiyatlarinibajarishuchunzaruriybo‘lganma’lumotvahujjatlarnimutaxassislardan, rahbarlardanolish;
  
• 
  ungayuklatilganmajburiyatlarnibajarish(haletishda) turfirmaningboshqabo‘linmalarimutaxassislarinijalbqilish;
  
• 
  turfirmarahbariyatidano‘zininghuquqvamajburiyatlarinibajarishdayordamso‘rash.
  

Gidninglavozimmajburiyatlarigaquyidagilarnikeltirishmumkin:

• 
  ekskursiyaxizmatinio‘tkazishmetodikasi, asosiymatn, ekskursiyamarshrutigamuvofiqravishdamijozlargaekskursiyaxizmatinitashkilqilish;
  
• 
  ekskursiyaob’ektlarihaqidama’lumotlarni, statistikhujjatlarni, arxivhujjatlarivaboshqahujjatma’lumotlariniyig‘ishvao‘rganish;
  
• 
  ekskursiyaxizmatiningindividualmatnini, ommaviychiqishlarmatninitayyorlash;
  
• 
  mijozlarningsegmentigaqarabyangimavzudagiekskursiyaxizmatinitayyorlashdaqatnashish;
  
• 
  o‘zustidaishlash, uslubiyto‘garaklarseminarida, gidlarningijodiyyig‘ilishlarida, konferensiyalardaishtiroketish;
  
• 
  turistlarningtashrifjoyivakelishvaqtito‘g‘risidama’lumotniolish, ularnikutibolishnitashkiletish, turistlarningtarkibigaaniqlikkiritish;
  
• 
  ekskursiyaob’ektlariniko‘rsatishdaxavfsizlikqoidalarigarioyaqilishbo‘yichaekskursantlargayo‘riqnomao‘tkazish;
  
• 
  ekskursiyaxizmatiyo‘llanmalarivaboshqahujjatlarinito‘ldirish;
  
• 
  turistlar(ekskursantlar) betobbo‘libqolganida, jarohatolganidabirinchitibbiyyordamniko‘rsatishvazarurbo‘lganda «teztibbiyyordam»ni, qutqaruvchilarnichaqirish;
  
• 
  favquloddavaziyatlardaturistlar(ekskursantlar) harakatiniyo‘naltirishvakerakliorganlarnixabardorqilish;
  
• 
  hisobotlarnio‘zvaqtidatopshirish.
  

Gidquyidagivaziyatlardajavobgarlikka tortiladi:

• 
  O‘zbekistonRespublikasiningamaldagimehnatqonunchiligidoirasidalavozimyo‘riqnomasidanazardatutilganlavozimmajburiyatlarinibajarmaganida;
  
• 
  O‘zbekistonRespublikasiningamaldagima’muriy, jinoiyvafuqarolikqonunchiligidoirasidao‘zfaoliyatiniyuritishdaqonunbuzarlikkayo‘lqo‘yganida;
  
• 
  O‘zbekistonRespublikasiningamaldagimoddiyzararko‘rsatilsa, fuqarolikvajinoiy, mehnatqonunchiligidoirasidamoddiyzararyetkazganida.
  

Mustaqil ishlash uchun savollar:

1. 
   Turistninghuquq va majburiyatlarini tushuntirib bering.
   
2. 
   Gidninghuquqlarinitushuntiribbering.
   
3. 
   Gidningmajburiyatlarinitushuntiribbering.
   
4. 
   Gid o‘z faoliyatini yuritishda nimalarga amal qiladi?
   
5. 
   Gid qanday vaziyatlarda moddiy javobgarlikka tortiladi..