12-Mavzu: Tuzlarning gidrolizi Reja

III. Ko’p negizli kislota va ko’p kislotali asosdan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizlanishining ham to’rt varianti bor:

1. 
   kuchli kislota va kuchli asodan hosil bo’lgan tuzlar nisbatan kam uchraydi va suvda erimaydilar.
   
2. 
   kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar gidrolizlanganda gidroksi tuzlar va erkin kislota hosil qiladilar. Bunda ham gidroliz oxirgacha bormaydi.
   
3. 
   kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar ko’p emas, gidrolizlanganda nordon tuzlar va erkin asos hosil qiladilar.
   

4) kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar to’liq gidrolizga uchraydilar, erkin kislota va erkin asos hosil qiladilar. Bunday tuzlar eritmada mavjud bo’laolmaydilar.

Le-SHatel’e printsipiga asoslanib gidroliz darajasiga ta’sir etuvchi faktorlarni ko’rib chiqamiz. Tuz eritmasining suv bilan suyultirilishi, reagentlarning birini (suvni) kontsentratsiyasini ko’paytirishdir, shuning uchun gidrolizlanish darajasi kuchayadi. Lekin kontsentrlangan eritmalarda gidrolizlanish darajasi pastroq bo’ladi. Temperaturaning ko’tarilishi gidrolizlanishga asosan suvning dissotsilanishiga ta’sir ettirganligi uchun axamiyati bor. SHuning uchun eritma qizdirilganda suvdagi H⁺ va OH^- ionlarining kontsentratsiyasi keskin ortadi, va kam dissotsilanadigan kislota yoki asos hosil bo’lish imkoniyatini kuchaytiradi, va yuqori temperaturada gidroliz to’laroq boradi. Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlarning qaytar gidrolizlanishida, eritmaning kislotali muhiti ortib borayotganda, kislotaning qo’shilishi gidrolizlanish darajasini kamaytiradi. Agarda gidrolizlanish natijasida erkin holda kuchli asos hosil bulsa, eritmaga qo’shimcha ishqor qo’shib, gidrolizlanish darajasini pasaytirish mumkin.

Nazorat qilish uchun savollar:
1. Tuzlar gidrolizi ta’rifini ayting.

2. Qanday tuzlar gidrolizga uchraydi?

3. Gidroliz mexanizmini tushuntirib bering.

4. Gidroliz darajasiga ta’sir qiluvchi faktorlar.

5. Quydagi tuzlarning eritma muhitini ko’rsating: kaliy atsetat, alyuminiy sul’fat, rux xlorid, ammoniy gidrosul’fat