12-mavzu: Shahar va qishloq aholi manzilgohlari. Urbanizatsiya jarayoni va uning o’ziga xos xususiyatlari Reja



Download 471,47 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/14
Sana16.01.2022
Hajmi471,47 Kb.
#378439
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
12-mavzu. Shahar va qishloq aholi manzilgohlari

mikro, mezo va makro

 darajada ajratib ko„rsatiladi. Shahar 

aholi  punktlari  paydo  bo„lishida,  IGO„ning  mikrodarajadagi  ahamiyati  katta  mavqega  ega 

bo„ladi. Uning mezo va makrodarajadagi ahamiyati esa keyinchalik shaharchalarning rivojlanishi 

va  yirik  markazlarga  aylanishida  muhim  o„rin  tutadi.  Binobarin,  ayrim  shaharlarning 

mikrodarajadagi  o„rni  noqulayligi  uning  asta-sekin  yo„q  bo„lib  ketishiga  olib  kelishi  mumkin. 

Shaharlarning  mezodarajada  o„rni  qulayligi  uning  yirik  va  katta  shaharlarga  aylanishiga  zamin 



bo„lishi  mumkin.  Agarda  bu  aksincha  bo„lsa,  shahar  kichik  xolatida  qolaveradi.  Shaharlar 

IGO„nini to„rtta bosqichga ajratish tavsiya etiladi.  

mikro o„rni- yaqin shahar atrofiga nisbatan o„rni; 

mezo  o„rni-  mamlakat  katta  bir  qismiga  yoki  uncha  katta  bo„lmagan  davlatga  nisbatan 

o„rni; 

makro o„rni- yirik davlat chegaralariga nisbatan o„rni; 

mego o„rni- dunyo miqyosida yoki uning yirik regionlariga nisbatan tutgan 

o„rni.  Makrodarajadagi  o„rin  shaharlar  rivojlanishida,  yuqori  bosqichlarga  chiqishida  alohida 

ahamiyatga ega. Biroq, bu o„rin shaharlar taraqqiyotida ijobiy xususiyat kasb etmasa, ular hayot 

faoliyati  o„zgarishsiz  qolaveradi.  Ko„plab  kadimiy  shaharlarning  geografik  o„rni  ular  umrini 

belgilashga  xizmat  qilgan,  desak  xato  bo„lmaydi.  Chunki,  aynan  shu  geografik  o„rindagi 

noqulayliklar yer yuzidan ko„plab shahar va shaharchalarning yo„qolib ketishiga sabab bo„lgan. 

N.N.Baranskiy  shaharlarning  iqtisodiy  geografik  o„rni  ular  uchun  muhim  iqtisodiy  ahamiyatga 

ega.  Uni  tabiiy  geografik  o„rindan,  ya‟ni  tabiiy  ob‟ektlarga  nisbatan  tutgan  o„rnidan  farqlay 

bilish  kerak.  Chunki,  dengiz  qirg„og„i,  tog„  tizmalari  shahar  iqtisodiyotiga  ta‟sir  etishi  yoki 

etmasligi  mumkin,  deydi.  Shaharlarning  iqtisodiy  geografik  o„rni  (IGO„)  birqancha 

komponentlardan  tashkil  topadi.  Bular  esa  o„z  navbatida  yana  bir  necha  elementlarga  bo„linib 

ketadi. Jumladan:  

 1.Shaharlarning tabiiy geografik o„rni:  

 



Tabiat zonalariga nisbatan o„rni; 

 



Tabiiy resurslarga nisbatan; 

2.sanoat –geografik o„rni: 

 

xom ashyo manbalariga nisbatan, ya‟ni elektro energiya, yoqilg„i va hakozo; 



 

qayta ishlash sanoti markazlariga nisbatan



3.  shaharlarning  agro-geografik  o„rni:qishloq  xo„jaligi  xom  ashyosi  ishlab  chiqaradigan 

rayonlarga nisbatan

oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqaruvchi rayonlarga nisbatan; 

4. transport-geografik o„rni: 

ichki muhim transport magistrallariga nisbatan

xalqaro ahamiyatga ega transport tizimiga nisbatan bozor-geografik o„rni: 

maxsulot tayyorlashga ixtisoslashgan tarmoq rayonlariga nisbatan; 

ist‟emol mollari bilan ta‟minlaydigan rayonlarga nisbatan; 

geodemografik o„rni: 

aholi o„sishi bilan bog„liq rayonlarga nisbatan o„rni; 

fan, ta‟lim va madaniyat markazlariga nisbatan o„rni. 

siyosiy-geografik o„rni: 

 

mamlakat poytaxtiga nisbatan; 



 

davlat chegaralariga nisbatan



5.

 

harbiy-geografik o„rni: 



 

mudofaa ahamiyatiga ega ob‟ektlarga nisbatan; 



 

siyosiy (harbiy) konfilikt o„choqlariga nisbatan. 



 

Shaharlarning  mazkur  geografik  o„rinlari  qulayligi  ularning  turli  soha  va  tarmoqlar 

bo„yicha  rivojlanishiga  imkon  beradi.  Har  bir  shahar  uchun  eng  muhim  geografik  o„rni  bu 

transport  tarmoqlariga  nisbatan  joylanishi  bo„lsa  ham  turli  hududlarda  IGO„  ahamiyati  bir-

biridan ma‟lum darajada farq qiladi. 


Download 471,47 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish