12. Mavzu: Iroda Iroda haqida tushuncha

Irodaviy
 harakatlar bosqichlari

---

pushaymon chekadi. Lekin iroda ham shundan iboratki, inson o‘zini hissiy holatlarda o‘ylamay 
qilinadigan ishlardan tiyishi lozim. Shu sababali, iroda fikriy faoliyat va tuyg‘ular bilan bog‘liq. 
Iroda 
insondagi, 
muayyan 
bir 
bilim 
jarayonlarini 
talab 
qiluvchi,maqsadga 
erishuvchanlikning mavjudligi demakdir. Fikrni yoritib berish maqsadlarni ongli ravishda tanlash 
va unga erishish uchun qo‘llaniladigan vositalarni tanlash orqali ifodalanadi. Fikrlash o‘ylab 
qo‘yilgan harakatlarning bajarilishida ham zarurdir. O‘ylab qo‘yilgan ishlarni amalga 
oshirayotganimizda , ko‘p qiyinchiliklarga duch kelamiz. Misol uchun, harakatning bajarilish 
shartlari o‘zgarib qolishi yoki maqsadga erishish vositalarini o‘zgartirish ehtiyoji tug‘ilishi 
mumkin. Shuning uchun qo‘yilgan maqsadga erishish uchun, inson doim harakatning, shartlarning 
va uni bajarish vositalarining maqsadlarini bajarishi va o‘z vaqtida kerakli o‘zgarishlar kiritishi 
kerak. Fikrlashning ishtirokisiz irodali harakatlar anlash jarayonidan maxrum bo‘lishar edi, ya’ni 
irodali bo‘lishdan to‘xtashardi. 
Iroda va tuyg‘uning a’loqasi - biz o‘zimizga muayyan bir tuyg‘ularni chaqiruvchi hodisalar 
va predmetlarga e’tibor qaratashimizda ifodalanadi. Nimagadir erishish hohishi, huddi biror bir 
yoqimsizlikdan qochish kabi , bizning tuyg‘ularimiz bilan bog‘liqdir. Biz uchun befarq bo‘lgan, 
hech qanday his-hayajon chaqirmaydigan narsalar, harakat maqsadi sifatida ishtirok eta olmaydi. 
Ammo tuyg‘ular irodali harakatning manbasi deb noto‘g‘ri ta’rif berishadi. Ko‘pincha biz 
tuyg‘ular maqsad sari intilishga to‘siq bo‘layotgan vaziyatlarga duch kelamiz. Shuning uchun 
ham, his-hayajonlarning negativ ta’siriga qarshi kurashish uchun biz irodali harakatlarni ishga 
solishimizga to‘g‘ri keladi. Ongli ravishda harakat qilish qobiliyatini saqlab qolishda his-
tuyg‘ularni boshdan kechirish qobiliyati yo‘qolishining patologik hodisalari tuyg‘ular bizning 
harakatlarimizning yagona manbasi emasligiga hizmat qiluvchi ishonarli dalildir. Shunday qilib, 
irodali hatti-harakatlarning manbalari xilma-xil bo‘ladi. Ularni ko‘rib chiqishdan avval, biz 
irodaning asosiy va taniqli teoriyalari va ular insondagi irodali harakatlarning paydo bo‘lish 
omillarini qanday yoritib berishi bilan tanishib chiqishimiz zarur.