12-Mavzu: Intellektual kamchiligi bo`lgan o`quvchilarga ta`lim berish metodlari Yordamchi maktablarda o'qitish uslubining qo'llanish xususiyatlari

2. Kombinatsiyalashtirilgan yoki murakkab darslar. Bu dars bir qancha didaktik maqsadlarni ko'zlaydi (yangi materialni tushuntirish, uni mustahkamlash, awal o'tilganlarni takrorlash va bilimlarni hisobga olish, tekshirish). Bu esa o'qitish jarayonining bir qancha bo'laklariga mos keladi. Darsning har bir qismi oz vaqt (10—15 daqiqa) davom etadi, faoliyat turi ham dars davomida tez o'zgarib turadi. Berilgan rejadagi darsni o'zlashtirish, o'quvchilarning faoliyatini rang-barang qilish imkoniyati va birinchi darsning o'zida o'zlashtirish jarayoni deyarli hamma bosqichlarda qo'shib olib borish imkoniyati, bilimlar hajmining uncha katta emasligidan bo'lib, quyi sinf o'quvchilari bilan ishlashni qulaylashtiradi.
3. Amaliy darslar. Bu darslarda o'rganilayotgan materialni qaytadan
tushunib yetish, esga tushirish va qo'llash, uni mustahkamlashga erishish
maqsadi ko'zda tutiladi. O'quvchilar masalalar yechishni mashq qiladilar,
o'rgangan qoidalar bo'yicha mashqlar bajaradilar, ko'nikma va malakalarni
mukammallashtiradilar, awal o'rgangan fakt va tushunchalarni yangidan
tushunib yetadilar. Materialni dastlabki anglash jarayonida yetarli
o'zlashtirilmagan yoki umuman o'zlashtirilmagan qoidalarni bilib oladilar.
Ma'lumki, bilim, ko'nikma va malakani mustahkamlash qayta tiklash, mashq qilish va ijobiy mustahkamlashga bo'linib, o'zaro ajralmas bog'liqlikda va doimo aloqada bo'ladi. Amaliy darslar bir xil bo'lmasligi zarur. O'quvchilarning ishga qiziqishi davom etishi uchun o'qituvchi bunday darslarga puxta tayyorlanishi, turli ishlarni tanlashi, darsning jihozlanishi va qismlarga bo'linishini aniq ishlab chiqishi kerak. Bu darslar o'quvchilar ishlab chiqarishda, ustaxonalarda, kasbga o'rgatish jarayonida ishlayotganlarida o'tiladi, lekin ular matematika, tabiatshunoslik, geografiyani o'rganish jarayonida ham qo'llaniladi.
4. Takrorlash — umumlashtirish darslari. Uning didaktik maqsadi
o'tilgan mavzuni qaytarish va sistemalashtirishdan iborat. U dasturning
biror bo'limi yoki alohida mavzuning o'qitilishi tugallangandan keyin amalga
oshiriladi. Umumlashtirilgan darsda o'qituvchi o'quvchilarning o'tilgan
mavzuni qanday o'zlashtirganlarini aniqlaydi. Bu darslar bolalarning o'quv
materialini yuqori darajada tushunishiga va o'tilganlarni yangi shaklda
qaytarishga imkon beradi.
Yordamchi maktablarda umumlashtirilgan holda takrorlash-qaytarish, ayniqsa, muhim ahamiyatga ega ekanligi ko'rsatib o'tiladi. Qaytarish paytida mavzu bo'yicha hamma o'rganilgan material umumlashadi. Masalan, darslarda o'quvchilar turli xil mashqlarni o'rganishadi, umumlashtirib qaytarish darsida esa ularni taqqoslaydilar. Yowoyi va uy hayvonlarini o'rgangandan keyin o'quvchilar bu guruh hayvonlarni o'zaro solishtirib, har bir guruh uchun umumiy va o'ziga xos belgilarni aniqlaydilar.