12-мавзу: фоиз рискларини бошқариш

1. Нарҳлар ўзгариши риски.
Бунда фоиз риски актив ва пассивларнинг тўлов муддатлари бўйича баланслаштирилмаганлиги орқали аниқланди.
2. Эгри даромад ўзгариши риски.
Актив ва пассивлар бўйича фоиз ставкалари ўзгаришида вақтлар бўйича мос келмаслиги натижасида олинаётган даромад тенглигининг бузилиши.
3. Базавий риск.
Молиявий инструментларни қайта баҳолаш вақтида олинган ва тўланган фоизларни бошқаришда ноаниқ корреляция ўтказиш.
4. Опционлар билан боғлиқ рисклар.
Актив ва пассивлар муддатлари бўйича ўзгариши опцион битимларда фоиз рискларини келтириб чиқаради. Тижорат банкларида фоиз риски деганда банкнинг соф фойдаси қисқариши рискидан то фоиз ставкалари даржасининг ўзгариши натижасида унинг капитали қийматининг йўқолишигача, натижада жалб қилинган маблағларнинг ўртача қиймати жойлаштирилган маблағлар қийматидан ошиб кетиши ҳолатига олиб келиш жараёнини тушуниш керак.
Бундай ҳолатда фоиз риски кредит ташкилоти молиявий ҳолатининг фоиз ставкасининг салбий ўзгаришига дучор бўлиши даражасини акс эттиради. Банкнинг фоиз рискини қабул қилиш нормал ҳолат бўлиб, у қўшимча фойда олишда манба сифатида хизмат қилади. Фоиз риски одатда пул бозорининг келгуси ҳолати ҳақида нотўғри ахборот олиш, шунингдек, макроиқтисодий кўрсаткичларнинг ўзгариши, яъни инфляция, бюджет дефитцити ҳажми, ЯИМ ва бошқа кўрсаткичларнинг ўзгариши натижасида пайдо бўлади.
Фоиз рискини баҳолашда фоиз маржасидан фойдаланилади. Фоиз маржаси даромад келтирувчи активлар бўйича фоиз даромадлар билан банкнинг мажбуриятлари бўйича фоизли харажатлари ўртасидаги фарқ тушунилади. Фоиз маржаси қуйидаги формула орқали аниқланади:


_{ } *100
Бу эрда:
Мҳақ - фоиз маржасининг ҳақиқий ҳажми;
ДФ - фоизли даромад;
ХФ - фоиз тўловлари бўйича харажатлар; келтирувчи активлар;
АД - фоизли даромад келтирувчи активлар;
Фоиз маржаси қуйидаги йўналишларда таҳлил қилинади: