12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

Ekskursiya xizmati jarayonida ob’ektlarni ko‘rsatish
ketma-ketligi.

Ekskursiya xizmatida ob’ektlarni ko‘rsatishning vazifasi quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

• 
  ekskursantlar qarshisidagi ob’ektlarni ko‘rsatish;
  
• 
  saqlanmagan ob’ektlarni ko‘rsatish(faqatgina rasmlarda saqlanib qolgan);
  
• 
  shu joyda bo‘lib o‘tgan voqealarni ko‘rsatish, ekskursantlar ko‘z oldiga jonlantirish;
  
• 
  tarixiy shaxsning (yozuvchi, rassom, harbiy) hayot faoliyatini ko‘rsatish;
  
• 
  tasvirlanayotgan voqea davrida ob’ekt qanday bo‘lganligini ko‘rsatish.
  

Ekskursiya xizmati ob’ektlarini ko‘rsatish jarayoni samarali bo‘lishi uchun ma’lum shart-sharoitlarni talab qiladi:

• 
  to‘g‘ri tanlangan ko‘rsatish nuqtasi;
  
• 
  to‘g‘ri tanlangan ko‘rsatish vaqti;
  
• 
  mavzudan yiroq ob’ektlardan diqqatni chalg‘itish imkoniyatining mavjudligi;
  
• 
  ekskursantlar harakatini to‘g‘ri yo‘naltirish;
  
• 
  gidning bilim va ko‘nikmasi;
  
• 
  ekskursantlarning ob’ektlarni kuzatishga tayyorligi.
  

Me’moriy yodgorliklarni ko‘rsatishning o‘ziga xos jihatlari mavjud bo‘lib, ularni old tomondan(fasad) ko‘rsatmagan ma’qul. Bunda ko‘rsatish jarayoni manzarali bo‘lishi mumkin, lekin me’moriy emas. Yodgorlikning uch o‘lchami ham (uzunligi, balandligi, chuqurligi) ko‘rinishi uchun yondan ko‘rsatish maqsadlidir. Masalan, Ichan Qal’adagi Kalta Minorni (Xorazm viloyati) ertalabki quyosh nurlari urib turganda ko‘rsatib bo‘lmaydi, chunki yorug‘lik minoraning ranglarini, salobatini o‘chiradi. Minoraning me’moriy o‘zigaxosligini tomosha qilishi uchun ekskursantlar uni atrofidan aylanishiga to‘g‘ri keladi.
Ekskursantlarga nisbatan uzoqroqda joylashgan ob’ektlarni yoki me’moriy ansambllarni (masalan, «Registon» maydoni, «Shohi Zinda» majmuasi) ko‘rsatishning o‘ziga xos jihatlari bor. Bu yerda ob’ektlarni ko‘rsatishning panoramali usulini qo‘llash maqsadlidir. Ekskursantlar ongida ob’ekt to‘g‘risida tasavvur uyg‘onishi uchun ular ob’ektga bir necha marotaba ko‘z tashlashlari kerak bo‘ladi. Ushbu jarayonni gid o‘z ko‘rsatmalari bilan yo‘naltiradi.


7.1-jadval