12. ma’ruza. Mikroorganizmlarning o’zaro va boshqa organizmlar bilan munosabati. (4s)

Antibiotiklarni qo’llash

Antibiotik moddalar xalq xo’jaligining turli xil sohalarida hamda ilmiy tadqiqot laboratoriyalarida ishlatiladi. Ular tibbiyotda, qishloq xo’jaligida, oziq-ovqat va konserva sanoatida ishlatiladi, biologik tadqiqotlarda esa maxsus ingibitor sifatida qo’llaniladi.

Meditsinada - antibiotiklar ko’plab yuqumli kasalliklarni davolashda keng qo’llanilib kelmoqda, bu kasalliklarning ayrimlarini ilgari davolab bo’lmaydi deb hisoblanar yoki o’lim bilan tamom bo’lar edi. Bu kasalliklar qatoriga sil kasalligining (tuberkulyoz) ayrim shakllari, ayniqsa miningit sili antibiotik qo’llanilmasdan oldin 100% o’limga olib kelardi. Vabo kasalligi (chuma), Osiyo xolerasi, qorin tifi, buretsellyoz, pnevmoniya va boshqa kasalliklarni keltirish mumkin.
Hozirgi vaqtda 100 ga yaqin antibiotiklar tibbiyot amaliyotida qo’llanilib kelinmoqda (1-jadval).


Meditsinada keng qo’llaniladigan antibiotiklar

Antibiotik	Produtsent	Ta’sir etuvchi ob’ekt	Ta’sir mexanizmi
Penitsillin	Penicillium sp.	Grammanfiy bakteriyalar	Hujayra devori hosil bo’lishini to’xtatadi
Sefalosporin	Cephalosporium sp.	Grammanfiy va grammusbat bakteriyalar	Hujayra devori hosil bo’lishini to’xtatadi
Eritromitsin	Streptomyces erythreus	Grammmanfiy bakteriyalar	Ribosomal 50S subedinitsa faoliyat-ini susaytiradi
Streptomitsin	S. griseus	Grammanfiy va grammusbat bakteriyalar	Ribosomal 50S subedinitsa faoliyatini susaytiradi
Tetratsiklin	S. aureofaciens	Grammanfiy va grammusbat bakteriyalar	Ribosoma bilan aminoatsil-trnk bog’liqligini to’xtatadi
Polimiksin	Bacillus polymyxa	Grammusbat bakteriyalar	Sitoplazmatik membranani buzadi
Batsitratsin	B. subtilis	Grammanfiy bakteriyalar	Hujayra devorining peptidoglikin komponenti sintezini to’xtatadi
Amfoteritsin V	Streptomyces nodesus	Mikroskopik zamburug’lar	Membrana komponentlariga ta’sir qiladi
Xloramfenikol	S. venezuelae	Grammanfiy va grammusbat bakteriyalar, rikketsiylar	Ribosomadagi translyatsiya jarayonini to’xtatadi