12 ma’ruza Mavzu : Avtomatlashtirish sistemalarini loyxalash

Avtomatlashtirsh istemalarining exnik–iqtisodiy samaradorligi

Texnologik ob’ektlarni avtomatlashtirish ularning texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarini 3-5%ga orttirib, maqsadga karatilgan mahsulotni olishda ko’p mexnat talab qilishlik darajasini ancha kamaytirishga (30-40%ga) olib keladi.

Ikkinchi tomondan uni amalga oshirish uchun kushimcha kapital mablaglar talab kilinadi. Masalan, kimyoviy va unga yakin sanoat tarmoqlarida avtomatlashtirishga ketadigan xarajatlar TOB qurilmalari tannarxining 35%ini tashkil etadi.

Avtomatik sistemalar (AS)ni joriy qilish samaradorligining asosiy ko’rsatkichi ularning uzini koplay olish muddati hisoblanadi.

T=(K+A)/E

Bu erda T-uzini koplash muddati, yil; K-AS ni joriy qilish uchun sarflanadigan kapital mablaglar , sum; A-joriy qilingan avtomatlashtirish qurilmalari tannarxidan ajratilgan amortizasion tulovlar, sum; E- shartli- yillik iqtisodiy samara, sum/yil.

Iqtisodiy samara avtomatlashtirish bo’yicha aniqlanadi:

E=(S1-S2)/P

Bu erda S1,S2-maqsadga karatilgan mahsulot birligining avtomatlashtirishdan keyin yillik ishlab chiqarish.

Kimyo korxonalari mahsuloti tannarxining asosiy bandi(50-80%) xom ashyo tannarxi ekanini hisobga olib, asosiy e’tiborini maqsadga karatilgan mahsulot birligiga to’g’ri keladigan xomashyo solishtirma sarfini pasaytiruvchi avtomatlashtirish vositalarini joriy qilishga karatish zarur.

Uzini koplash muddatining teskari kattaligi iqtisodiy samaradorlik koeffisienti E hisoblanadi: