12-маъруза. Гидравлик боғловчи моддалар. Гидравлик оҳак ва раманцемент Режа

12-маъруза. Гидравлик боғловчи моддалар. Гидравлик оҳак ва раманцемент
Режа:
1. Гидравлик оҳак, хом ашёси, ишлаб чиқариш технологияси.
2. Гидравлик оҳак хоссалари ва ишлатилиши.
3. Портладцемент Портландцемент клинкерининг минерологик таркиби, хоссалари.
4. Романцемент ишлаб чиқариш.
5. Романцемент асосий хоссалари:.
Сув, нам ва қуруқ шароитда қотиш хусусиятига эга бўлган гидравлик боғловчиларга гидравлик оҳак, портландцемент ва унинг турлари ҳамда махсус тампонаж, кенгаювчан, киришмайдиган, рангли, глинозем цементлар киради. Бундай цементларни гидравлик шароитда қотиш даражасини ифодаловчи кўрсаткич уларнинг гидравлик модулидир. У боғловчиларнинг кимёвий-минерологик таркибига ҳамда хоссаларига боғлиқ. Гидравлик модул (m) боғловчи таркибидаги асосий оксид (СаО) нинг ундаги нордон оксидлар йиғиндисига бўлган нисбати орқали топилади (%):

Ҳар бир гидравлик боғловчи моддалар ўзининг модулига эга. Аксарият ҳавойи боғловчиларнинг гидравлик модули гидравлик боғловчилардан анча катта бўлади.


Гидравлик оҳак
6-25% тупроқ ва бошқа қумли қўшимчали ёки мергелли оҳактошни ёпишқоқлик ҳароратидан паст ҳароратда пиширилган маҳсулотга гидравлик оҳак дейилади.
Гидравлик оҳакка бўлган талаблар ГОСТ 9179-77 да келтирилган бўлиб гидравлик оҳак кукунининг майинлик даражаси №02 ва 008 элаклардаги қолдиқ 1 ва 15% ошмаслиги керак.
Гидравлик оҳак хом ашёси бўлган мергелли оҳактошда қўшимчалар бир хил тарқалган бўлиши керак, чунки гидравлик оҳак олишда хом ашё тайёрланмасдан бирданига пиширилади.
Гидравлик оҳакнинг асосий гидравликлиги асос модули орқали белгиланади:
М_а=СаО/ ( SiO₂+Al₂O₃+Fe₂O₃).
Гидравлик оҳакда М_а =1,7-9 бўлиб 1,7÷4,5гача кучли гидравлик, 4,5÷9гача- паст гидравлик турларга бўлинади. Агар М_а<1,7 бўлса романцемент, М_а>9 бўлса ҳавойи оҳак олинади.
Гидравлик оҳак ишлаб чиқариш қуйидаги жараёнлардан иборат:
-хом ашёни қазиб олиш ва тайёрлаш; -пишириш; -туйиш.
Хом ашёни қазиб олиш ва ташиш худди ҳаво оҳагини ищлаб чиқаришдагидек. Хом ашё шахтали ёки айланма хумдонларда 900-1100⁰Сда пиширилади, натижада кальций оксиди (СаО), кальций карбонати (СаСО₃), кальцийнинг паст асосли силикатлари, алюминатлари ва ферритлари (β-С₂S, CA, СF) ҳосил бўлади. Бунда ёқилғининг миқдори ҳаво оҳагига нисбатан бирмунча кам талаб қилинади ва 12-14%ни ташкил қилади.
Қотишда олдин СаО Са(ОН)₂га айланади ва вақт ўтиши билан кальцийнинг гидросиликатлари, гидроалюминатлари ва гидроферритлари ҳосил бўлиб гидравликлик хусусиятини беради ва мустаҳкамликни оширади.
Гидравлик оҳакнинг ҳақиқий зичлиги 2,6-3,0 г/см³, уйма зичлиги эса 700-800кг/м³, зичлаштирилганда 1000-1100 кг/м³. Гидравлик оҳак нисбатан секин қотади. Қотишнинг бошланиши 0,5÷2с, охири эса 8-16с.
Паст ва юқори гидравлик оҳакнинг кимёвий таркиби.

Кўрсатгичлар	Оҳак
	Паст гидравлик	Юқори гидравлик
Фаол СаО+MgO миқдори, %: -кам бўлмаслиги керак -кўп бўлмаслиги керак	40 65	5 40
Фаол MgO миқдори, %, кўп бўлмаслиги керак	6	6
СО2 миқдори, %, кўп бўлмаслиги керак	6	5

ГОСТ 22688-77 бўйича гидравлик оҳакнинг мустаҳкамлиги куб шаклидаги 70,7х70,7х70,7 мм ўлчамли 3-та намунани 28 кундан кейин синаб аниқланади. Бу намуналар қум билан гидравлик оҳак 1:3 нисбатда тайёрланади. Намуналар олдин 7 кун ҳавода сўнг эса 21 кун сув устида сақланиши керак. Юқори гидравликли оҳакнинг мустаҳкамлиги 5 МПа, паст гидравлик оҳакники эса 1,7 МПа атрофида.