11-sinf Biologiya

“Bio-Max-Ziyo” o’quv markazi 
28 
Hajm birligida qanday ifodalanadi? 
Suv ekosistemalari uchun litrlarda, kub metrlarda 
Birlamchi mahsulot qanday hosil 
bo’ladi? 
Fotosintez yoki xemosintez jarayonida avtotrof organizmlar 
(produtsentlar) tomonidan mineral moddalardan hosil qilinadigan 
biomassa. 
Quyosh energiyasining necha foiz 
qismi xlorofill tomonidan 
o’zlashtiriladi? 
1 % qismi 
Quyosh energiyasining 99 % qismi 
nimaga sarflanadi? 
Qaytariladi, issiqlikka aylantiriladi yoki suv bug‘lanishiga sarflanadi 
«1% qoidasi» deb nimaga aytiladi? 
Quyosh energiyasining organik moddalar kimyoviy bog‘lari 
energiyasiga aylanishi samaradorligi o‘rtacha 1% ni tashkil etadi. 
Bunday qonuniyat 
«1% qoidasi»
deb nomlanadi. 
Oziqning o‘zlashtirilganlik darajasi 
nima bilan bog’liq? 
Oziqning o‘zlashtirilganlik darajasi oziq tarkibi va organizmning 
biologik xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lib, 12–75% ni tashkil etadi. 
«10% qoidasi» deb nimaga aytiladi 
va bu qonuniyat kimga tegishli? 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, oziq zanjirining har bir trofik darajasida 
energiyaning 90% i yo‘qoladi, faqat 10% i keyingi darajaga o‘tadi.
Amerikalik ekolog olim 
R. Lindeman
ushbu qonuniyatni «10%
qoidasi» deb ta’rifladi 
Masalan
Produtsentlar
Birinchi tartib 
konsumentlar
Ikkinchi tartib 
konsumentlar
Uchinchi tartib 
konsumentlar
1000 kJ
100 kJ
10 kJ
1 kJ
Ekologik piramida qoidasi deb 
nimaga aytiladi va bu qonuniyat 
kimga tegishli? 
Oziq zanjirining har bir trofik darajasidagi individlar soni yoki 
biomassasi, yoki undagi energiya miqdori aniqlansa, oziq zanjirining 
oxiriga qadar bu ko‘rsatkichlarning kamayib borayotganini ko‘rish 
mumkin. Bu qonuniyatni ilk bor 1927-yil angliyalik ekolog olim