11-sinf Biologiya

“Bio-Max-Ziyo” o’quv markazi 
24 
populatsiyalarida necha xil yoshdagi 
guruhlar farqlanadi va ular qaysilar? 
1) Jinsiy jihatdan yetilmagan va hali nasl qoldira olmaydigan yosh 
organizmlar (
predreproduktiv
);
2) Jinsiy voyaga yetgan (
reproduktiv
) organizmlar;
3) Ko‘payish xususiyatini yo‘qotgan, nasl bermaydigan qari 
organizmlar (
postreproduktiv
). 
Populatsiyaning tug‘iluvchanligi 
deyilganda nima tushuniladi? 
Tug‘iluvchanlik
– organizmlarning ko‘payishi hisobiga populatsiyada 
vaqt birligida paydo bo‘lgan organizmlar soni. Tug‘iluvchanlik 
individlar soni o‘zgarishining muhim demografik xususiyatidir. 
“Tug‘iluvchanlik oshgan sari 
populatsiyada organizmlar soni har 
qanday holatda ortadi” – deyilgan fikr 
to’g’rimi yoki noto’g’ri, izohlang. 
Har doim ham to’g’ri emas, ba’zan populatsiyada tug‘iluvchanlik yuqori 
bo‘lsa-da, organizmlar soni o‘zgarmasdan qoladi yoki kamayib boradi. 
Bu 
o‘lim ko‘rsatkichining yuqoriligi yoki qandaydir boshqa sabablar, masalan, 
organizmlarning yangi hududlarni egallashlari bilan bog‘liq
Populatsiyaning o’lim ko’rsatkichi 
deyilganda nima tushuniladi? 
O‘lim ko‘rsatkichi
– vaqt birligida nobud bo‘lgan organizmlar soni. 
Bu demografik jarayonlarning xususiyatlaridan biridir. 
Tug‘iluvchanlikka qara- ma-qarshi xususiyat bo‘lgan o‘lim tabiiy 
populatsiyalardagi organizmlar soniga ta’sir ko‘rsatadi 
Agar o‘lim ko‘rsatkichi ortsa, 
organizmlar soni qanday o’zgaradi? 
Organizmlar soni kamayib boradi. 
Populatsiyadagi individlar sonining 
ortish tezligini nima belgilaydi? 
Tug‘uluvchanlik va o‘lim ko‘rsatkichlari o‘rtasidagi nisbat belgilab 
beradi. 
Biotsenozning tur tarkibini nima 
belgilaydi? 
Biotopda yashovchi turlarning umumiy soni bilan belgilanadi. 
Ignabargli o‘rmon, cho‘l, baland tog‘ 
biotsenozlari tur tarkibi qanday? 
Tur tarkibi boy emas, chunki ularning tur boyligi o‘nlab yoki yuzlab 
turlardan tashkil topgan. 
Tropik o‘rmonlarda tur tarkibi 
qanday? 
Tur tarkibi ko’p, bir necha minglab turlar yashaydi 
Qanday biotsenoz turg‘un 
hisoblanadi?