11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Morfologik moslanishlarga
sudralib yuruvchilar tanasi
–
tangachalar, qushlarning
tanasi pat, sutemizuvchilarning tanasi qalin jun bilan qoplanganligi mis
ol bo‘ladi.
Etologik 
moslanishlar
.Hayvonlar faol harakatlanish orqali o‘zlari uchun qulay yashash joylarini tanlaydilar.
Hayvonlarda evolutsiya jarayonida paydo bo‘lgan etologik moslanishlarga yashash uchun joy topish, uya 
qurish, qulay y
ashash joylariga migratsiya qilish kabi fe’l
-
atvor, xattiharakatlar bilan bog‘liq moslanishlar
misol bo‘ladi. Cho‘l agamasi qizib yotgan qumdan o‘zini himoya qilish maqsadida butalarning shoxiga
chiqib olsa, ko‘pchilik sudralib yur
uvchilar, suvda hamda quruqlikda yashovchilar, hasharotlar kunning
salqin vaqtlarida isinish uchun tana holatini o‘zgartirib quyoshga tutadilar. Hayvonlarning tashqi muhit
harorati o‘zgarganda moslanish mexanizmlaridan biri migratsiya, ya’ni qulay haroratli joylarga ko‘chib 
o‘tishidir. Hasharotlar, ba’zi baliq turlari, qushlar kitlar ham yil davomida migratsiyani amalga oshiradi.
BILET-21 
1. Insonning tabiatga ijobiy va salbiy ta’siri haqida ayting.
2. Turning popul
yatsion strukturasi: jinsiy tarkibi, yosh tarkibi, tug‘iluvchanlik va o‘lim ko‘rsatkichi haqida 
ma’lumot bering. 
3.
Rasmda nima tasvirlangan? 
1 
–
 savolga javob
:
Insonning tabiatga ijobiy va salbiy ta’siri. Odam bareha tirik
organizmlar singari tashqi muhitdan
kislorod va ozuqani qabul qiladi. Odamlar dastlab o‘simlik mevasi va urug‘lari, ildizmevalari bilan
oziqlangan, xom go‘sht iste'mol qilgan. Keyinchalik baliq ovlash, yovvoyi hayvonlarni tutishni
osonlashtirish uchun turli qurollar yasay boshlagan. Qadimgi odamlar iqlimning sovib borishi natijasida
isinish va ovqat tayyor lash uchun olovdan foydalanishgan. Dehqonchilik va chorvachilikning rivojlanishi

---

odamning doimiy yashash
joyiga ega bo‘lishiga sabab bo‘lgan.
Odam yashash sharoitini yaxshilash
maqsadida tabiatga doi
mo ijobiy yoki salbiy ta'sir ko‘rsatib kelgan. Ijobiy ta'sirga odam tomonidan
o‘simlikning yangi navlarini yaratilishi, hayvonlarning yangi (go‘shtdor, sersut va hokazo) 
zotlarini olinishi,
oziq-ovqat mahsulotlarining
ko‘paytirilishi misol bo‘ladi.
Salbiy 
ta’sirga yovvoyi hayvonlarni ko'plab ovlash 
natijasida ularning qirilib ketishi, o'rmondagi daraxtlarning keragidan ortiq kesilishi, atmosfera havosining
chiqindilar bilan iflos
lanishi, cho‘llarning o‘zlashtirilishi natijasida daryo va dengiz
larning qurib qolishi
kiradi. Odamning tabi
atga salbiy ta’siri ortgani sari turli e
kologik muammolar kelib chiqadi. Masalan,
odam tomonidan cho‘llarning o‘zlashtirilishi, tuproqning sho‘rini yuvish va cho‘l zonalarida o‘stiriladigan
o‘simlik, masalan, g‘o‘zani sug‘orish natijasi
da Orol dengizi quriy boshladi. Transport vositalarining
ko‘pa
yishi, yo
nilg‘idan ko‘p
miqdorda foydalanish atmosferadagi karbonat angidrid miqdorini oshirib,
havo haroratining ko‘tarilishiga, bu esa o‘z navbatida muzliklarning erib, ayrim joylarda suv toshqini
bo‘lishiga
olib keladi.Hozirda, muzlatkich va konditsionerlardan ajraladigan modda atmosferaning himoya
qobig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan. Ozon qatlamida tuynuklarning paydo bo‘lishi atmosferadagi
ayrim zararli nurlarining yergacha
yetib kelishiga sabab bo‘lmoqda.
Shuningdek, quyoshning zararli nurlari
o‘simlik va hayvonlarga halokatli ta'sir ko‘rsatmoqda va odamlarda terining xavfli o‘sma kasalligini kelib
chiqishiga sabab bo‘lmoqda.
O‘rmonlarning keragidan or
tiq kesilishi, dengiz va daryo suvlari
ga noto‘g‘ri
munosabat, yovvoyi tabiatni odam tomonidan uzluksiz o‘zlashtirilishi, yovvoyi o‘simlik va hayvon 
turlarining qirilishi - bularning hammasi tabiatdagi ekologik muvozanatning buzilishiga va ekologik
muammolarning ko‘payishiga sabab bo‘lmoqda.