11-mavzu: spirtlar

J-Butanol Ddbutyl ether (flOflb) Water
II II
I H'II
ROH ■+ JUCOH R'COR -I- H/J


Alcohol Carboxylic jcid Esler Wjwr

2. 
   Gidroksil gruppaning xossalariga asoslangan reaksiyalar. a) Spirtlarga galogenid kislotalar yoki fosforning galoidli birikmalari ta'sir ettirilganda spirtning gidroksil gruppasi galogen atomiga almashinadi:
   

ROH + HX * RX + H₂O
Alcohol Hydrogen halide Ally I halide Water
R-OH +HBr > R-Br + H₂O
C₂H₅-OH + PCl₅ > C₂H₅Cl + POCl₃ +HCl
v) Degidratlanish reaksiyalari. Spirtlarni ko‘p miqdordagi konsentrlangan sulfat kislota ishtirokida 1400C dan yuqori temperaturada qizdirilsa, etilen uglevodorodlari hosil bo‘ladi. Masalan:
CH₃-CH₂-OH 5CH₂=CH₂ +H₂O
Boshqacharoq sharoitda spirtlar molekulalar aro degidratlanganda, ularning ikki molekulasidan suv ajralib chiqib oddiy efirlar hosil bo‘ladi. Masalan. Mo‘l miqdorda etil spirti H₂SO₄ ishtirokida 1400 °C gacha sekin qizdirilsa dietil efiri hosil bo‘ladi:
C2H5OH + C2H5OH C2H5-O-C2H5 + H2O

3. 
   Oksidlanish reaksiyalari, ya'ni -OH bilan unga о - xolatdagi uglerod vodorodi ishtirokida boradigan reaksiyalar.
   

1. 
   Vodorodni ajralishi. Spirt bujlarini yuqori temperaturada temir kukuni ustidan o‘tkazilsa, vodorod molekulasini ajralishi hisobiga birlamchi spirtlardan aldegidlar, ikkilamchi spirtlardan ketonlar hosil bo‘ladi:
   

CH₃-CH₂-OH > CH₃-CHO + H₂
CH₃-CHOH-CH₃ > CH₃-CO-CH₃ + H₂

2. 
   Spirtlarning oksidlanish reaksiyalari asosan,
   

K2Cr2O7 + H2SO4 yoki KMnO4 + H2SO4 ishtirokida ketadi. Birlamchi spirtlar oksidlansa aldegidlar, ikkilamchi spirtlardan ketonlar hosil bo‘ladi: CH3-CH2CH2OH + (O) > CH3-CH2-CHO + H2O




СН₃-СНОН-СН₃ + (О) >СН₃-СО-СН₃ + Н₂О