11-мавзу. Инвестиция фаолиятини кредитлаш

2. Корхоналарнинг кредитга лаёқатлилиги, уни аниқлаш кўрсаткичлари ва такомиллаштириш йўллари.

• Инвестицион лойиҳаларни кредитлаш жараёни жуда кўп ва турли хил хавф-хатарлар (рисклар) билан боғлиқ бўлиб, қайсики кредитларни белгиланган муддатда қопланмаслик муаммосини келтириб чиқаради. Шу сабабли банклар ўз мижозларига кредит беришда, мижознинг кредитга лаёқатлилигини таҳлил қиладилар.
• Банк мижози кредитга лаёқатлиги деганда мижознинг ўз қарз мажбуриятлари бўйича тўлиқ ва ўз вақтида ҳисоблашиш қобилияти тушинилади.
• Мижознинг кредитга лаёқатлилик даражаси банклар учун жуда зарур, чунки ҳар бир берилган кредит риск билан боғлиқ. Агар банк рискни ҳисобга олмаса, кредит ўз вақтида қайтмаслиги ёки умуман тўланмаслиги мумкин. Шу сабабли, банклар ўз мижозлари молиявий ҳолатини, тўловга қобиллигини ва албатта, кредитга лаёқатлилигини таҳлил қилади.

Кредитга лаёқатлиликни таҳлил қилишдан асосий мақсад, бу қарз олувчи, хўжалик юритувчи субъектнинг имкониятлари, қарзни ўз вақтида қоплашни, риск даражасини, кредит миқдори ва бошқа омилларни белгиланган шароитда ва ҳолатда таҳлил қилишдан иборатдир. Банклар учун бу масалаларни амалга ошириш жуда қийин бўлсада, худди ана шу мақсад амалга оширилсагина берилган кредитдан фойда олинади.

• Кредитга лаёқатлиликни таҳлил қилишдан асосий мақсад, бу қарз олувчи, хўжалик юритувчи субъектнинг имкониятлари, қарзни ўз вақтида қоплашни, риск даражасини, кредит миқдори ва бошқа омилларни белгиланган шароитда ва ҳолатда таҳлил қилишдан иборатдир. Банклар учун бу масалаларни амалга ошириш жуда қийин бўлсада, худди ана шу мақсад амалга оширилсагина берилган кредитдан фойда олинади.
• Кредитга лаёқатлиликни таҳлил қилиш вазифаси бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:
• 1. Кредитга лаёқатлиликни ифодаловчи кўрсаткичларни аниқлаш;
• 2. Кўрсаткичларни таҳлил қилиш (йил боши ва йил охирини таққослаш);
• З. Кўрсаткичларга таъсир этувчи омилларни аниқлаш;
• 4. Кредитга лаёқатлиликни мустахкамлаш йўлларини аниқлаш;
• Бозор муносабатларининг ривожланиб бориши билан тижорат банклари томонидан кредитга лаёқатлиликни таҳлил қилувчи янги методлар ишлаб чиқилмоқда, қайсиким корхона ҳақидаги (кредитга лаёқатлиги ҳақидаги) таҳлилни чуқурроқ олиб боришни кўрсатади. Ҳозирги вақтда жаҳон амалиётида (ЮНИДО тасдиқлаган стандарт бўйича) молиявий кўрсаткичлар системаси бўйича таҳлил ва рейтинг методи бўйича таҳлил усуллари қўлланилади.