11-mavzu: fuqarolik tarbiyasi. Mafkuraviy tarbiya. O’quvchilarni iqtisodiy va ekologik tarbiyalash. Reja

Mafkuraviy tarbiyaning maqsad, vazifalarin metod va vositalari.
MAFKURAVIY TARBIYA – inson, ijtimoiy guruh, millat, jamiyat dunyoqarashini shakllantirishga, ularni muayyan maqsadlarni ifoda etadigan g’oyaviy bilimlar bilan qurollantirishga yo’naltirilgan jarayon. Jamiyatdagi har bir ijtimoiy kuch yoki aholi qatlamlari o’z manfaat va maqsad-intilishlarini ifoda etuvchi g’oyalar tizimini yaratgach, boshqa guruhlarni ham ou g’oyalar ta’siriga tortishga, o’z tarafdorlari safini kengaytirishga harakat qiladi. G’oyalar adolatli va haqqoniy ao’lib, ko’pchilikning talab-ehtiyojlariga mos kelsa, bu sohadagi oarbiya vositalari ta’sirchan, tarbiyachilar esa faol va fidoyi bo’lsa, ko’zlangan maqsadga erishiladi. Jamiyat, xalq hali o’z manfaatlarini anglab yetmagan, o’z mafkurasini shakllantirib, maqsadlari sari safarbar bo’lmagan hollarda begona va zararli g’oyalar ta’siriga oushish ehtimoli ortib boradi. Bu esa g’oyaviy tarbiyani yo’lga qo’yish, sog’lom mafkura tamoyillarini aholi qalbi va ongiga muttasil singdirishni dolzarb vazifaga aylantiradi. O’zbekiston sharoitida ьafkuraviy tarbiyaning asosiy vazifasi – xalqimizning ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish yo’lidagi asriy orzu-istaklari, maqsadlarini, milliy istiqlol mafkurasining mohiyatini keng jamoatchilikka tushuntirish, va ayniqsa, yoshlar ongiga singdirishdan iboratdir. Mafkuraviy tarbiya jamiyatda, avvalambor, oila, maktabgacha yoshdagi bolalar muassasalari, maktablar, litsey, kollejlar, oliy o’quv yurtlari, ommaviy axborot vositalari, jamoat tashkilotlarining birgalikdagi faoliyatini taqozo qiladi. Uzluksiz ta’lim tizimi Mafkuraviy tarbiyani olib boruvchi asosiy bo’g’indir, zero mafkuraviy maqsadlarni kishilar, ayniqsa, yoshlar ongiga singdirish vazifasi, asosan, ta’lim tizimi orqali amalga oshiriladi.
Iqtisodiy tarbiyaning mohiyati. Maktabda iqtisodiy tarbiya va uni berish yo`llari.
Bolalarga maktab va oila sharoitida iqtisodiy tarbiya berish muammosi ko’pdan buyon pedagogikaning asosiy muammolaridan biri bo’lib kelmokda. Bozor iqtisodi sharoitida yoshlarda iqtisodiy tafakkurni tarbiyalash ayniqsa muhimdir.
Mamlakatimizda bozor iqtisodi o’ziga xos va o’ziga mos yo’l bilan bosqichma-bosqich shakllanmoqda. Shu bois hozirgi davrda xalqimizning iqtisodiy madaniyatini ko’tarish va jumladan yosh avlodning iqtisodiy savodxonlik darajasini oshirish alohida ahamiyat kasb etadi.
Maktabda o’quvchilarga iqtisodiy ta’lim va tarbiya berish ta’lim jarayonining muhim tomonidir. Avval iqtisodiy tarbiya haqida mukammal tushunchaga ega bo’lmoq darkor. Iqtisodiy tarbiya o’quvchilarda tejamkorlik, mehnatsevarlik, tashabbuskorlik, ishbilarmonlik, iqtisodiy hisob kitob kabi qobiliyatlarni tarkib toptirishdir.
Iqtisodiy tarbiya mazmuni Sharq mutafakkirlari tomonidan muntazam boyitib kelindi. CHunonchi, Muhammad Ibn Muso Al-Xorazmiy matematika fani inson xayotida asosiy o’rin tutishini takidlab, kishi hisob ilmini bilsagina u o’z mehnatining natijalarini o’lchovlar orqali aniqlay olishi mumkin- deydi.
Bolalarga iqtisodiy tarbiya berish oiladan boshlanadi. Abu Ali Ibn Sino o’z asarlarida shunday yozadi:
«Oila a’zolarini kunlik oziq- ovqatlar uchun yetarli maxsulotlarni oldindan tejamkorlik bilan sarf qiladi.Har bir kishi bug’doy, guruch, mevalarni saqlash yo’llarini bilishi kerak. Ehtiyojga yaroqli narsalarga tejamkorlik bilan munosabatda bo’lishi lozim. Ota-ona uvol qilish gunoxligini farzandlariga yoshligidan nasixat yo’li bilan o’rgatadi.»