11-mavzu. Frantsiya siyosiy tizimi Ijro etuvchi hokimiyat Qonunchilik palatasi

6.Frantsiya siyosiy tizimining xususiyatlari

Frantsiyada davlat hokimiyatini tashkil etish modeli bevosita prezidentning partiyaviy mansubligiga va Milliy Assambleyaning ko'pchiligiga bog'liq. Shunga ko'ra, shunga qarab, davlat hokimiyatini tashkil qilishning qarama-qarshi ikkita varianti mumkin:

1. Prezidentning partiyaviy mansubligi va parlament ko'pchiligiga to'g'ri kelganda;

2. Ularning partiyaga mansubligi mos kelmasa.

Ushbu variantlar davlat hokimiyatining eng yuqori institutlari - prezident va parlamentning vakolatlari doirasidagi hamda hukumat tuzilishi bilan bog'liq bo'lgan munosabatlardagi farqlarni keltirib chiqaradi.

Hukumat parlamentdan ishonch ovozini olishi kerakligi sababli, prezident bosh vazir va hukumatning boshqa a'zolari uchun nomzodlarni tanlashda erkin emas. Prezidentni tanlash asosan parlamentdagi kuchlarning birlashishi va parlament ko'pchiligining partiyaviy mansubligi bilan cheklanadi.

Ayrim olimlar prezidentning partiyaviy mansubligi va parlament ko'pchiligiga to'g'ri keladigan davrni davlat mexanizmining prezidentlik faoliyatining usuli sifatida tavsiflaydilar. Ushbu davrda prezident, parlamentdagi ko'pchilik va bosh vazir hamda hukumatning boshqa a'zolari bitta siyosiy lagerni ifodalaydilar va siyosiy sheriklarga aylanishdi. Bunday vaziyatda bosh vazir, o'zini eng yaxshi holatda, birinchi o'rinbosar, eng yomoni - prezidentning birinchi yordamchisi rolida topadi.

Agar uning partiyasi parlament saylovlarida yutqazsa, prezidentning mavqei sezilarli darajada zaiflashadi. Bunday vaziyatda u parlament va hukumat faoliyatini muvofiqlashtirishni to'xtatadi, tuzilgan partiya va hukumat hokimiyatiga muxolifatchi bo'ladi.

2000 yildan boshlab Frantsiya Konstitutsiyasiga kiritilgan o'zgartishlar natijasida Prezident vakolat muddati 7 yildan 5 yilgacha qisqartirildi va parlament quyi palatasi deputatlari hokimiyatining qonuniyligi muddatiga tenglashtirildi. Shunday qilib, hozirgi vaqtda ham Prezident, ham Milliy Assambleya deputatlari bir muddatga saylanadilar va ularning saylovlari deyarli bir vaqtning o'zida o'tkaziladi. Bu deyarli saylangan prezident va parlament ko'pchiligi turli partiyalarning vakili bo'lishi mumkin bo'lgan vaziyatni istisno qildi. Binobarin, 2000 yildagi qonunchilikdagi o'zgarishlar, avvalambor, prezident mavqeining mustahkamlanishiga olib keldi va davlat hokimiyatini tashkil etishning partiyaviy-prezidentlik modelini o'rnatishga imkon yaratdi.