11-мавзу: дидактика таълим назарияси сифатида. Таълим мазмуни, давлат таълим стандартлари

Ўқитувчи фаолиятининг вазифаси ва тузилиши. Таълим муассасасида ташкил этиладиган таълим жараёнида ўқувчининг фаолияти ўқитувчи раҳбарлиги остида кечади. Ўқитувчи фаолиятининг вазифаси ўқувчиларнинг ижтимоий борлиқни онгли ва фаол идрок этишга йўналтирилган фаолиятларини бошқаришдан иборатдир.

Таълим жараёнини бошқариш қуйидаги босқичлардан иборат:

Ўқитувчи фаолиятини режалаштириш босқичи календар-тематик ёки дарслар режаларини тузиш билан якунланади. Режалар, режа-конспектлар ёки конспектларни тузиш учун узоқ, жиддий ишлаш керак бўлади. Ўқитувчи ўқувчиларнинг тайёрликлари даражаси, уларнинг ўқув имкониятлари, моддий база ҳолати, шахсий (касбий) имкониятларини ўрганиб чиқиши, ўқув материали мазмунини танлаб олиши, дарс олиб бориш шакли ва методини ўйлаб чиқиши керак бўлади.

Ўқувчилар фаолиятини ташкил этиш ўқувчилар олдига ўқув масалаларини қўйишни ва уни бажариш учун имкониятлар яратишдан иборат бўлади.
Таълим жараёнида ўқувчилар фаолиятини бошқариш уларни тўғри йўналтиришни назарда тутади. Назорат қилиш эса ўқувчилар фаолиятининг мақсадга мувофиқ, самарали ташкил этилишини таъминлайди. Натижаларни баҳолаш ва таҳлил қилиш таълим жараёнининг қандай кечганлигини билиш, ютуқлар омилларини ўрганиш ва йўл қўйилган камчиликларни бартараф этиш чораларини белгилашда муҳим аҳамиятга эга. Бужараёнларнинг барчаси шахсни шакллантириш ва ривожлантиришга хизмат қилади.


Таълим жараёнида ўқувчиларнинг фаолияти. Билим олиш фаолиятнинг ўзига хос кўриниши сифатида муайян тузилиш, ривожланиш ва фаолият қонуниятларига эга.

Билим олишнинг муҳим компоненти мотив, яъни, таълимий характердаги ҳаракат, фаолиятни ташкил этишга нисбатан рағбатни ҳис этиш, эҳтиёжнинг юзага келишидир.

Ўқишнинг кейинги компоненти ўқув ҳаракатлари (операциялари) саналиб, улар англанган мақсадга биноан амалга оширилади. Ўқув ҳаракатлари ўқув жараёнини ташкил этишнинг барча босқичларида намоён бўлади. Ҳаракатлар ташқи (кузатиладиган) ва ички (кузатилмайдиган) кўринида бўлиши мумкин. Ташқи ўқув ҳаракатларига предметли ҳаракатлар (ёзиш, расм чизиш, тажрибалар ўтказиш); перцептив ҳаракатлар (тинглаш, фикрлаш, кузатиш, сезиш) ҳамда нутқдан фойдаланиш киради.