11-mavzu bo‘yicha glossariy Soliq

Buxgalteriya foydasi (zarari) – bu hisobot davrida soliq bo’yicha xarajatlar ayrilgunga qadar yuzaga kelgan foyda (zarar)dir.
Soliqqa tortiladigan foyda – bu soliq qonunchiligiga muvofiq belgilanadigan hisobot davrining daromad (foyda) summasidir.
Korxonalar buxgalteriya foydasini yillik yalpi daromad summasidan jami xarajatlarni ayirish orqali aniqlaydilar. Soliq qonunchiligiga ko’ra yalpi daromad summasiga qo’yidagilar kiritiladi:
- mahsulotlarni sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar qo’rsatishdan olingan tushum;
- asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, qimmatli kog’ozlar, materiallar va boshqa aktivlarni sotishdan olingan daromad;
- foiz ko’rinishidagi daromadlar;
- olingan dividendlar;
- tekinga olingan mulk;
- mulkni ijaraga berishdan olingan daromad;
- royalti;
- tekin ko’rsatilgan moliyaviy yordam;
- kreditorlik va deponentlik qarzini hisobdan chiqarishdan olingan daromad;
- kursdagi ijobiy farqlar;
- favqulodda daromadlar;
- boshqa daromadlar.
Yalpi daromad summasidan ayriladigan xarajatlar tarkibiga qo’yidagilarni kiritish mumkin:
- qo’shilgan qiymat solig’i;
- aktsiz solig’i;
- sotilgan mahsulotlar, bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlar tannarxi;
- davr xarajatlari;
- bank krediti bo’yicha hisoblangan foizlar;
- lizing to’lovlari;
- kursdagi salbiy farqlar;
- boshqa xarajatlar.
Joriy davrda to’lanadigan soliqlar – bu soliqqa tortiladigan foydaga hisoblangan va joriy davrda to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasidir.
Muddati kechiktirilgan soliqlar deb hisobot davrida aniqlangan, lekin buxgalteriya standartlari va soliq qonunchiligi tasiriga ko’ra to’lanishi kelgusi davrlarga ko’chirilgan soliq summasiga aytiladi.
Doimiy farqlar – uzoq vaqt davomida vujudga kelib, hisobot yilining soliqqa tortilgunga qadar foydasini aniqlashda umumiy daromad summasidan ayriladigan va soliqqa tortiladigan foyda summasini belgilashda soliq bazasiga qo’shib boriladigan xarajatlarga aytiladi. Doimiy farqlar sifatida, xodimlarga berilgan tekin ovqat xarajatlari, berilgan moddiy yordam summasi, me’yordan ortiqcha sarflangan xizmat safari xarajatlari, to’langan jarima summalari kabi xarajatlarni keltirish mumkin. Doimiy farqlarning xususiyatli tomoni shundaki, ular yuzaga kelgan hisobot yilining natijalarigagina ta’sir ko’rsatadi, ya’ni, ularning ta’siri kelgusi davrlarga ko’chib o’tmaydi.