11-Мавзу: Борлик фалсафаси



Download 32,51 Kb.
Sana21.02.2022
Hajmi32,51 Kb.
#59642
Bog'liq
Борлик фалсафаси Ф.Бектошева


ЎЗБЭКИСТОН РЭСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ФАРҒОНА ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ
БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ” ФАКУЛТЕТИ
БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ ВА СПОРТ ЙЎНАЛИШИ
1 - Б0СҚИЧ
19.91-ГУРУҲ ТАЛАБАСИ
ФЕРУЗА БЕКТОШЕВАНИНГ
ФАЛСАФА ФАНИДАН ТАЙЁРЛАГАН

Бажарди: Ф.Бектошева


Текширди: __________
Фарғона – 2020
11-Мавзу: Борлик фалсафаси.
Режа:


1. Борлик ва унинг мавжудлик шакллари.
2. Борлик ва йуклик, мавжудлик ва реаллик.
3. Харакат, фазо ва вакт. Макон ва замон.
4. Борлик фалсафасини урганишнинг ахамияти.

Борлик фалсафий фикрлашнинг мухим категгориясидир. Бу фикр доирасида файласуфлар доимо мунозара олиб борганлар. Бахс хозир хам давом этмокда. Борлик тугрисида фикр юритилганда, тафаккур тараккиёти, яккалик ва конкретликдан энг умумийлик, мавхумликка утиб юксакликка етади. Натижадаборлик тугрисида бир бутун таълимот вужудга келади. Бу бежиз эмас албатта. Кишилар азалдан узини куршаб турган оламни фалсафий англаш учун ишлаб чикилган асосий тушунчадир.


Илмий фалсафа нуктаи назаридан борлик тушунчаси сер мазмун, купкирралик булиб, инсонга боглик булмаган холда мавжуд булган объектив оламни ифодалаш, аск эттириш учун ишлатилади. Борлик тушунчаси ёрдамида инсонлар уз онггида дунёнинг мавжудлиги, унинг чексизлиги, абадийлиги, яхлит ва бир бутунлиги хакида умумий тасаввурга эга булади.
Юкорида айтиб утилганидек хазиргача файласуфлар уртасида борлик тушунчаси буйича бахс кетади. Шундай экан нима учун файласуфлар бугунгача борлик масаласини мухокама киладилар? Чунки хаёт мавжиудлигиниг асосини даставвал инсон, инсоният мавжудлигининг асосини эса борлик ташкил этади.
Борлик масаласи универсал мохият сифатида хаёт тугрисидаги караш, тафаккур предметига айланган даврда бошланган. Хаётнинг мураккаблиги, ундаги табиий ва иштимоий ходисаларнинг узгариши анъанвий фикрлаш тарзини узгартиришни талаб килади. Инсон , хаёт, улим нима? , Борлик нима? , Йуклик нима? деган саволлар кайта кайтамайдонга ташланади. Планетамиз буйича инсоннинг яшаши хавф остида колган хозирги кунда инсоният сакланиб коладими? деган савол майдонга ташланмокда. Бу борлик тугрисидаги масалани янада мухим килиб куяди. Борликнинг шу ерда хозир мавжудлиги масаласи одамларни, инсон тафаккурини унинг манаъвий эхтиёжини кондирмас эди. Шунинг учун одамларнинг фикрлаши шу ердаги оламдагина эмас, балки бизни ураб олган, аклимиз оркали идрок этиладиган бу дунёдан бошка дунёга хам каратилган. Натижада бизни ураб турган дунёдан бошка дунё борми? деган савол тугилади. Бу муаммони кадимги дунё файласуфлари хам майдонгша ташлаганлар. Дунё хозир мавжуд экан, унинг утмиши булганми, келажаги хам борми? деган савол уларни кизиктирган. Бу саволга файласуфлар турлича жавоб берганлар. Баъзилар дунё булган, бор булади, бирок уткинчи, деб карашса, башкалари дунё булган, бор булади ва у уткинчи эмас, доимийдир, деган фикрни илгари суради. Демак, дунёнинг уткинчилиги-абадийлиги уртасида мунозара кетган. Дунёнинг чексизлиги тугрисидаги масала фалсафий тафаккур салохияти булиб, фалсафий билиш доирсига киради. У чексизликни чекланган инсон билимига, инсони эса чексизлик дунёсига етаклайди. Уни тажриба оркали исботлаб булмайди, чунки у тажрибалан ташкарида туради. Чекланганлик эса нарсаларнинг яшаш шакли сифатида тажрибада исботланади, окнкрет нарсаларнинг макон ва замонда яшашини таминлайди.
Чексизлик борликнингг макон ва замонлда чексизлигини курсатади. Агар биз алохида шахснинг хаёини олиб курсак, у вактда ва маконда чекланган. Бирок ундан илгарги ва келажакдаги одамлар тугрисида, бутун борлик тугрисида уйласак, макон ва замоннинг, ундаги борликнинг чексизлигини тасаввур киламиз.
Демак бутун борлик чексиз, унинг макон ва замонда абадийдир. Бундан борликнинг биринчи ва асосий томони келиб чикади. Дунё мавжудми, мавжуд булса, каерда мавжуд? Шу ерда, хамма ерда мавжуд. У алохида нарсаларда кандай юз беради? Уткинчи сифатида унинг асосий мохияти нимада? Ундаги доимийлик ва уткинчиликни инсон борлиги оркали тахлил килишда, унинг мохиятини инсон мохияти оркали урганишдадир.
Инсон кундалик хаётида, амалий фаолиятида узи билан табиатнинг, бошка одамлар билан жамиятнинг узаро бирлигини излаб топишга мойилдир. Шунингдек, моддий нарсалар билан маънавий ходисаларнинг, шахс ва жамиятнинг узи билан бошка одамларнинг фаркини куриб билиш хам инсонга хосдир. Демак дунёдаги турли туман ходисалар ва жараёнлар, инсонлар учун умумий булган томонни топиш учун мухимдир. Борлик билан онг, табиат билан жамият уртасидаги муносабат инсон амалий фаолияти оркали намоён булади, натижада маданият муаммосига айланади. Бунеда эса фалсафада хамма нарсанинг умумийлиги тугрисидаги масала келиб чикади. Бу масалани хал килиш учун фалсафа шундай хулосага келади: табиат, жамият, маънавият, алохида одамлар мавжуддир, улар бир бутунликни ташкил этади, демак борликнинг мухим томони куйидагича: табиат, инсон, жамият, фикр, гоялар мавжуддир. Фарки уларнинг турли шаклларда булишида.
Улар мавжудлиги билан чексиз, доимий бир бутун дунёни ташкил этади. Бошкача айтганда, хамма борлик мавжуд булган, бор, булади. Бу дунёнинг бир бутунлигини шартидир. Борликнинг асосий турларини моддий предметлар, жараёнлар борлиги, инсон борлиги, маънавий борлик, ижтимоимй борлик ташкил этади.
Моддий предмет борлиги туркумига табиатдаги барча нарсалар, энг майда заррачалардан тортиб то Ер, Куёш, Коинотгача киради. Шунингдек моддий борликка кишилар томонидан яратилган иккинчи табиат , яъни хар хил моддий неъматлар хам киради. Иносн борлигига эса муайян бир ижтимоий гурух, табака, синфга мансублик, узига хос манфаатга эга булган, узлигини англай биладиган шахслар киради. Инсон борлигининг табиий-ижтимоиий томонларини хисобга олиш керак. Чунки инсон борлиги даставвал ижтимоиий борликдир. Инсонларнинг узаро муносабатлари, моддий ишлаб чикариш жараёни ва ундаги муносабатлар жамиятнинг моддий борлиги, ижтимоиий борликни ташкил этади.
Демак инсоннинг табиий борлиги билан ижтимоиий борлиги биргаликда инсон борлигининг асосини ташкил этади.
Маънавият масаласи хамма вакт файласуфларни кизиктириб келган. Чунки инсоннинг табиат борлигидан фарки унинг маънавий борлигидандир. Маънавиятгина инсонни одам килади, шакллантиради, такомиллаштиради. Инсон маънавияти оркали табиат билан муносабатда булади, дунёни ва узлигини билади.
Инсон маънавий хаёти жуда мураккаб булиб, турли масалаларни уз ичига олади. Мана шунинг учун бу соха турли фанларнинг урганиш объектидир ва бошка фанлар хам онг муаммоси билан шугулланади инсон маънавий борлиги ташки олам билан салбий богланган булсада, узининг ички кобилияти ватузилишига эга.
Фрейд инсон фаолиятида 3 боскични ажратади:
1) Онг (мен)
2) Онгсизлик (у)
3) Мендан ташкари (ижтиоий онг)
У бу 3 лик асосида онгсизлик ётади, деган гояни илгари суради. Унинг издошларидан Фромм эса онгни белгиловчи асос деб тушунади. Чунки инсон даставвал онгли мавжудод факат онггина инсон маънавиятининг асосини ташкил этади, дейди у. Инсон маънавий борлиги рухий тахлил фалсафасида икки асосий шаклда булади:
1. Конкрет инсондан ажралмаган индивидуал рухият;
2. Индивиддан ташкарида объектив мавжуд булган маънавият, бу ижтимоий онг хаклларида намоён булади.
Маънавий борлик макон ва замонда узига хос шаклда мавжуд булади. У физик макон ва замондан фарк килади, чунки фикр маълум бир лахзада утмишга хам келажакка хам сакраб утиши мумкин. У узининг ички конуниятига кура вактинчалик хусусиятига эга булиб, онгнинг ривожланишини ташкил этади. Мана шундай килиб, астроомик, биологик, тарихий хусусиятга эга булган вактни онг уз конуниятига мослаштиради, мавхумлаштиради, синтезлаштиради, тафаккуцр оркали тахлил килади.
Узбекистон келажаги буюк давлат экан, бу буюклик хам моддий, хам маънавий жихатдан камолотга эришини такозо килади. Шунинг учун мамлакатимиз йукотилган маънавиятимизни тиклаш, маънавий инкирозни тухтатиш, покланиш ва маънавий камолга эришиш йулидан бормокда.
Республикамиз президанти одамлар, айникса, рахбарлар халкка халол хизмат килиши, маънавий жихатдан етук инсонлар булиши, халк ишончини козониш кераклигини бир неча бор уктириб утди. Инсон маънавий баркамол булиши учун дунёни тушуниши, унинг конуниятларини урганиши, узини шу дунёни бир кисми эканлигини ва унда тутган урнини англаб етиши керак.
Инсон маънавиятини емирилиши ядро фожиасидан хам куркинчлирокдир. Биз инсон ва инсониятнинг жисмоний халокатидан олдин маънавий халокати юз беришини купинча хаёлимизга хам келтирмаймиз.
Маънавият бузилиб таназзул ёкасига келиб коганимизни фахмлашимиз мушкул ишдир. Шунинг учун бугунги кундаги маънавият тушкунлигини, бузлишини тухтатиш харакатини унинг камолоти йулидаги дастлабки кадам хисобланади. Бугунги маънавий покланиш келажак авлоднинг баркамоллиги заминидир. Бугунги маънавият эртанги авлодда уз окибатини курсатади. Бугунги кундаги маънавий бузилишимиз канчалик кучли булса келажак авлоднинг жисмоний ва маънавий саломатлигига шунча зарар етади. Шунга кура, биз бугунги кун маънавиятини яхшиламасдан туриб, келажакда соглом авлодни шакллантира олмаймиз.
Олимларнинг тахлилига кура, инсоният шундай чегарага етиб келдики, Маънавий покланиш килмай иложи йук ёки маънавият тикланади, ёки халокат юз беради. Учинчи йул йук. Бундан кутилиш учун харбир одам инсоният ва яшаб турган дунё тугрисида, унинг такдири хакида юксак масъулият хис килиши, келажак учун изланиши, курашиши керак. бу инсон моддий фаровонлик учун кураши баробарида маънавий камолот сари хам интилиши, уз билимларини бойитиб маънавият сирларини чукуррок билиши керак деганидир.
Табиатни бойлик манбайи, дея ургандик, уни узимизга буйсундирмокчи булдик, окибатда ундаги мутаносибликни бузиб, узимизни фалокатга олиб келдик. Кейинги йилларда илм - фанни ривожлантириб илмий техника инкилобини амалга оширдик, Атом станцияларини курдик, ядро куролларини яратдик ва бу ютуклар туфайли бутун инсоният хаётини хавф остида колдирдик.
Юкорида айтганлардан инсон узини яхши билмаганлиги, маънавиятнинг моддийликдан оркада колганлиги, хисиёт билан акл, онглик билан онгсизлик муносабатлар нотугри талкин килинганлиги сабабли бу фожеалар келиб чиккан, деган хулосага келиш мумкин.
Президентимизнинг маънавий покликка алохида эътибор бериши хам тасодифий эмас. У Самарканд шахар фаолларининг йигилишида Турли камчиликларни кечиришим мумкин, нопокликни хеч качон кечирмайман , деб жуда тугри айтди. Юртбошимиз вилоят ва туман рахбарларига мурожатида иктисодга эътибор бериш билан даставвал маънавиятга, маърифатга эътибор бериш кераклигини юбир неча бор таъкидлади. Дархакикат, моддий тараккиёт халкимизнинг моддий камолоти маънавийликнинг инкирози хисобига булмаслиги керак.
Борлик тушунчаси субстанция категорияси билан узвий боглик.
Бу фалсафий категория одатда моддий субстракт ва нарса узгаришларининг бошлангич асоси сифатида ифодаланади.
Фалсафа тарихида дастлабки вактларда субстанция хамма нарсани ташкил этадиган модда деб тушуниларди. Масалан, атом Демокрит таълимотида, урта аср шаркида Фаробий, Ибн Сино, Ибн Рушд асарларида хам субстанция тушунчаси моддий асос, мохият сифатида талкин этиларди.
Фаробийнинг фикрича, Уз зоти мавжудни субстанция деб аталади, масалан олма ва шунга ухшаш барча жисмлар. Уз зоти билан мавжуд булмаганни аксиденция деб атаймиз, масалан, олманинг кизиллиги ва шунга ухшаганлар. Бундан келиб чикади, барча вужудга келтирилган нарсалар ёки субстанция ёки аксиденциядан иборат булар экан .
Янги замонда Декарт субстанция муаммосини энг кескин килиб куйди. 3 хил субстанция - материя ва рух параллел равишда мавжуд, Буларнинг хар иккаласи эса худога буйсунади деб хисоблайди. Спиноза табиатни яккаю ягона субстанцияси деб, кулам ва тафаккурниягона бир субстанциянинг атрибутлари хисобларди ва субстанцияни уз узига сабабчи деб карарди. Кантнинг фикрича, субстанция Шундай бир доимий нарсаки, факат унга нисбатангина хамма вактли ходисаларни аниклаш мумкин .
Шу маънода хар кайси ижтимоий тоифа ва катламнинг узига хос хусусиятларини инобатга олган холда умумий гаплар билан эмас,амалий ишлар билан маънавиятни юксалтириш диккатимиз марказида булиши шарт
Метофизик материалистларнинг фикрича агар нарсаларнинг пайдо булиб ва йуколиб, турли узгаришларга дучор булиб, бир-бирига айланиб туриши мумкин булса, субстанция эса бир зайилда тураверади ва узининг туб негизи жихатидан узгармасдир, унинг факат ташки шаклларигина узгаради. Шу билан бирга субстанция купинча булинмас, тузилиши узгармас атомлар билан айнан бардай килиб куйилади.
Шу тарика атомларни узгармаслиги хакидаги фикр оламнинг субстанциявий негизи булган материя хакидаги фикр билан айнан бирдай килиб курсатилади.
Юкорида айтилганлардан куриниб турганидек, субстанция ута мураккаб ва куп киррали тушунча. Одатда у дунёнинг дастлабки моддий асосини ташкил этувчи, нарса ва ходисаларнинг хоссалари учун омил ёки тиргак булиб хизмат килувчи, материя тавсифномасининг умумий шаклининг бирлиги, нарсаларнинг узгармас баркарор мохиятини очиб берувчи тушунча сифатида ишлатилади.
Материя хакида фалсафада ва табиат илмида купгина чукур фикрлар айтилганлигини курсатиб утиш жоиздир. Бу аввало барча ходисаларнинг умумий субстанция негизи булган материя хакидаги, уни яратиб ва йук килиб булмаслиги, замонда абадий мавжудлиги ва маконда нихоясизлиги, унинг объективлиги, онгга боглик эмаслиги, материя билан харакатнинг ажралмаслиги хакидаги коидалардир. Улар табиатнинг хамма ходисаларни узаро алокадорликда ва бир-бирини такозо килишда, табиий ва узгармас конуниятларга буйсунишида олиб карар эдилар. Утимишдаги файласуф материалистлар материяни сузсиз билиш мумкинлиги, унинг ходисалари ва конунлари ута мураккаб ва фавкулотда булиб куринмасин, инсон уларни пайкаб олиши мумкинлиги хакидаги фикрларга асосланадилар. Мазкур фикрлар хозирги замон билимида хам уз ахамиятини саклаб колмокда.
Хозирги илмий фалсафада материя тушунчаси барча нарса ва ходисаларга хос булган энг умумий хусусиятни белгилайдиган мавхум тушунчадир. Демак материя тушунчаси ифодалайдиган дунёлаги барча нарса ва ходисаларнинг энг умумий белгиси, хусусияти шундан иборатки, улар бизнинг онгимиздан ташкарида, мустакил равишда, онги мизга боглик булмаган холда мавжуддир. Хамма нарсага хос булган хусусият фалсафий категория билан материянинг ягона хусусиятидир.
Материя объектив реалликни ифодалайдиган фалсафий категория булиб, бу объектив реалликни уз сезгилари билан идрок килади, Бу объектив реаллик бизнинг сезгиларпимизга боглик булмаган холда мавжуддир, бизнинг сезгиларимиз ундан нусха олади, сурат олади, уни акс эттиради. Хакикатдан хам, материя сезги аъзоларини якаю ягона манбайи эканлигини ва уни билиш мумкинлигини курсатади. Материя тушунчаси гнесалогик нуктайи назардан каралганда, дунё объектив равишда биздан ташкарида мавжуд у сезгиларимизда акс эттиради, деган фикрни билдирди.
Материянинг фалсафий тушунчси факат хозирги даврда фанга маълум булган объектларгина эмас, балки келгусида кашф килинадиган нарсаларни хам уз ичига олади, бу маънода унинг методологик ахамияти каттадир. Материянинг фалсафий тушунчаси факат таьиатнигина акс эттириб колмасдан, балки жамиятнинг моддий ха ётини хам акс эттиради, чунки у хам кишиларнинг онгига боглик булмаган объектив реалликдир.
Илмий фалсафа нуктаи назаридан материя абадий, бепоён, чексиз, хеч качон йуколмайди. Материянинг абадийлиги унинг хеч Ким томонидан яратилмаганлигини, хамиша мавжуд булишини, хар бир Янги кашфиёт туфайли унинг янги томонлари очилишини билдиради.
Материя хакида гап кетганда, куйидаги масалага эътибор бериш зарур. У шундан иборатки, материянинг фалсафий тушунчасини унинг тузилиши хакидаги табиий-илмий тасаввурлар билан алмаштириб юбормаслик керак. Материянинг гнесологик маънодаги мазмуни кенг, умумий ва абадийдир, аммо унинг хусусиятларини ва тузилишини аник фанлар сохасида талкин килиш эса нисбийдир.
Кишилик жамиятининг ижтимоий тарихий амалиёти, инсоният билимининг бутун тарихи, дунёнинг моддийлиги ва унинг объектив реаллигини таъкидлайди. Умуман, табиат илмий ва ижтимоий фанларнинг жами кашфиётлари, ютукоари, илмий фалсафий дунёкарашни асослаб бориш учун далилдир. Айникса, материя хусусиятларини хозирги замон фанлари томонида урганилиши унинг сер мазмунлиги, бошка фанлар учун методологик асос эканлигини исботлайди. Янги кашфиётлар материя тузилиши ва унинг хусусиятлари хакидаги эски тушунчаларнинг камчиликларини бартараф килиб, унинг бойиб, кенгайиб боришини курсатади.
Табиат ва жамиятда хамма нарса харакатда, узгаришда, узаро таъсир ва урин алмашишдадир. Хеч бир мутлок тинч турган, харакатсиз нарса йук. Оламдаги нарсалар харакатда булиб, улар бир-бирига айланади, бири иккинчисини йукотади, бири иккинчисидан пайдо булади. Хуллас бутун табиат, энг кичик заррадан тортиб, энг ката жисмларгача, кум донасидан тортиб куёшгача, хужайрадан тортиб одамзодгача доимо пайдо булиш ва йук булиш, бетухтов харакат килиш ва узгариш холатини кечириб туради. Материя барча узгаришларнинг субстанцявий негизидир. Материядан ажралган харакат соф харакат йук. XIX асрнинг иккинчи ярмида йирик немис физиги В.Оствальд узининг матеря ва харакатнинг богликлигини инкор этувчи энергетизм назарияси билан чикди. Энергетизм вакиллари материядан ажралган кандайдир номоддий нарсага айлантирилган Соф энергия ни барча узгаришларнинг бир бир негизи деб хисоблар эдилар. Энергия материядан айрим холда мавжуд булмайди ва хамиша моддий жисмларнинг бошка хоссалари билан биргаликда юзага чикади.
Илмий фалсафа таълимотига кура, харакатнинг фалсафий маъноси шуки, у материянинг борлик шаклидир. Материя харакати кандай шаклда булмасин у объектив равишда материядан ажралмаган холда содир булади. Материянинг мавжудлик шакли булгани учун харакатнинг объектив, реал булиш хусусияти материянинг хам хусусияти хисобланади.
Харакат хам материя каби объектив-реалдир. Материя узига хос ички карама-каршиликларга кура харакат килади, ривожланади. Материя харакати хеч кандай ташки турткига, гайри табиий кучга мухтож эмас. Материя харакати ва тарккиётининг манбайи ички карама каршиликлардир. Харакатнинг фалсафий мазмунини материя харакати шакллари тугрисидаги табиий, илмий тасаввурлар билан алмаштирмаслик зарур.
Илмий фалсафа нуктаи назаридан харакат материянинг энг мухим атрибути - мавжудлик усули. У табиат ва жамиятда юз берадиган хамма жараёнларни уз ичига камраб олади. Энг умумий разда харакат - умуман узгаришдан, моддий объектларнинг хар кандай узаро таъсиридан иборат. Юкоридагилардан келиб чиккан холда, кискача килиб айтганда энергетизм материя билан харакатнинг бир биридан ажралганлигини эътироф этса, бунга карама карши диалектик материализм материя ва харакатнинг бирлиги уларнинг ажралмаслигини фан кашфиётлари билан боглаб илмий жихатдан асослаб берди. Харакатсиз материя, материясиз харакат булиши мумкин эмаслигини хозирги табиат ва ижтимоий фанлар хам исботлайди.


Таянч Суз ва иборалар:
Борлик, йуклик, мавжудлик, реаллик, материя, харакат, ривожланиш, фазо, вакт, макон, замон, азалий, борлик шакллари.


А Д А Б И Ё Т Л А Р

  1. И.А.Каримов «Тарихий хотирасиз келажак йук» Т.,1999 й

  2. И.А.Каримов «Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби» Т., 1996 й

  3. Фалсафа лугати 1978 й

  4. «Фалсафа» укув кулланмаси Т., 1999 й.

  5. «Основы философии» Т., 1998 й

Г. Скирбекк, Н.Гилье «Фалсафа тарихи» 2002 й.
Download 32,51 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish