11-Ma’ruza: Qirqimlar va kesimlar O’zDSt 305: 97 Reja

---

11-Ma’ruza: 

Qirqimlar va kesimlar O’zDSt 2.305:97 

Reja: 

1.Qirqim bajarilishi va qoidalari; 

2.Qirqim turlari; 

3.Kesim bajarilishi va qoidalari; 

4.Kesim turlari; 

Qirqimlar. 

Agar buyumning ichki shakli murakkab bo’lsa, uni ko’rinishlarida shtrix chiziq 

bilan  ko’rsatiladi. Bunda chizma yaqqolligini yo’qotadi. Buning uchun buyumning 

ko’zimizgako’rinmaydigan  ichki  tuzilishini aniqlash maqsadida qirqim qo’llaniladi. 

Buyumni ichki ko’rinishini chizmada bitta yoki bir necha tekislik bilan fikran kesib 

ko’rsatilgan  tasvir 

qirqim

  deyiladi. Bunda buyumning kuzatuvchi bilan kesuvchi 

tekislikgacha bo’lgan qismi xayolan olib tashlanadi. Qirqim shartli tasvir bo’lib unda 

buyumning tekislik bilan kesilgan joyi (kesimi) va tekislik orqasidagi kuzatuvchiga 

ko’rinadigan qismi ko’rsatiladi. 11.1-shaklda kesim bilan qirqimni farqi ko’rsatilgan. 

 

11.1-shakl 

Qirqimni bir qancha alomatlari bilan xillarga ajratish qabul qilingan: 

1. Kesuvchi tekislik soniga qarab oddiy va murakkab qirqimlarga bo’linadi; 

2. Kesuvchi tekislikni gorizontal tasvir tekisligiga nisbatdan xolatiga qarab 

frontal, gorizontal, profil va qiya qirqimlar bo’ladi. 

3. Kesuvchi tekislikni buyumning bosh o’lchamlariga (gobarit) nisbatan 

joylashishiga qarab bo’ylama va ko’ndalang kesilgan qirqimlar bo’ladi. 

4. Qirqim mukammal bajarilishiga qarab to’liq va mahalliy bo’ladi. Qirqimlar  

O’zDSt: 2.305-97 ga muvofiq bajariladi. 

.

 Bitta tekislik yordamida bajarilgan qirqim oddiy qirqim bo’ladi. Oddiy qirqim 

frontal, gorizontal, profil, ko’ndalang, bo’ylama, qiya va mahalliy qirqimlarga bo’linadi.  

-  Frontal qirqim frontal kesuvchi tekislik bilan hosil qilinadi. Agar kesuvchi 

tekislik frontal tasvir  tekisligiga parallel bo’lsa, hosil bo’lgan qirqim