11-laboratoriya ishi mavzu: tm-21a qurilma yordamida ishqalanish koeffitsientini aniqlash

s.i

  —  sirpanish    ishqalanish  kuchi,  k

0

  —  sirpanish    ishqalanish 

koeffitsienti. 

Sirpanish  ishqalanish  koeffitsienti  ham  jismning  moddasiga  va  sirpanuvchi 

sirtlarning  holatiga,  shuningdek,  ularning  nisbiy  harakat  tezligiga  bog'liq  bo'ladi. 

Agar harakat tezliklari uncha katta bo‘lmasa,  k

0

 sirpanish ishqalanish koeffitsienti 

o‘zgarmas deb va k koeffitsientga teng (k

0

 = k) deb hisoblash mumkin. 

Dumalanish  ishqalanish  sirpanish  kabi  harakatdagi  ishqalanishga  kiradi. 

Dumalashda  (masalan,  silindr  yoki  sharning  tekislik  bo‘yicha  dumalashida) 

jismlarning  urinish nuqtalari faqat bir lahzagina bir-biriga tegadi va jismlardan biri 

urinish nuqtasidan o'tuvchi oniy o‘q atrofida aylanadi. Dumalanish ishqalanishning 

kelib  chiqishining  sababi  quyidagicha.  Silindr  yoki  shar  tekislik  bo’yicha 

dumalaganda  ularda    elastik    bo’lmagan  deformatsiya  yuzaga  keladi  va 

deformatsiyalangan  tekislik  tomonidan  jismga  harakatga  qarama-qarshi  yo'nalgan 

tashkil  etuvchiga  ega  bo’lgan  F  reaksiya  kuchi  ta’sir  etadi  (16-rasm).  Bu  kuch 

qo‘yilgan  A  nuqta biroz  oldinga  siljiydi,    kuchning  ta’sir  chizig'i  esa vertikaldan 

orqa  tomon  og'adi.  Reaksiya  kuchining  F