11-Amaliy ish Mavzu: Kirishni cheklash qoidalari

11-Amaliy ish

Mavzu: Kirishni cheklash qoidalari

Ishdan Kirishni farqlash usullarini o'rganing. Korxona ishchilarining mehnat majburiyatlariga qarab kirish huquqlarini taqsimlashni o'rganish.

Nazariy qism

Himoyalangan axborot elementlariga kirishni cheklash har bir ro'yxatdan o'tgan foydalanuvchiga o'z vakolatlari doirasida ma'lumotlarga to'siqsiz kirish imkoniyatini berish va o'z vakolatidan oshib ketish ehtimolini istisno qilishdan iborat. Bu maqsadlar uchun kompyuter qurilmalari, axborotni qayta ishlash dasturlari, maydonlar va ma'lumotlar massivlari (ma'lumotlar bazalari) ga kirishni cheklash usullari va vositalari ishlab chiqilgan va amalda joriy qilingan. Ajratishning o'zi bir necha usul bilan amalga oshirilishi mumkin, xususan:

1)kirishni boshqarish ro'yxatlari (ACL – Access Control Lists);

2) tanlangan yoki diskratsion kirishni boshqarish (DAC – Discretionary Access Control), uning sxemasi 1-rasmda keltirilgan;

3) vakolatli (mandat) kirishni boshqarish (MAC – Mandatory Access Control) – sxemasi 2-rasmda ko'rsatilgan.

Kirishni nazorat qilish ro'yxatlariga kirishni cheklash, himoyalangan ma'lumotlarning (fayl, ma'lumotlar bazasi, dastur) har bir elementi uchun tegishli elementga kirish huquqi berilgan barcha foydalanuvchilar ro'yxati tuziladi yoki aksincha, har bir ro'yxatdan o'tgan foydalanuvchi uchun unga kirish huquqi berilgan himoyalangan ma'lumotlarning elementlari ro'yxati tuziladi. Vakolatlarni taqsimlashning eng to'liq modeli-sub'ektlar ro'yxati satrlari, ustunlardagi ob'ektlar-kirish matritsasi; qatorlar va ustunlar kesishmasida joylashgan hujayralarda qo'shimcha shartlar (masalan, harakat vaqti va joyi, boshqa sub'ektlarning joriy huquqlari) va ruxsat etilgan kirish turlari qayd etilgan. 1-jadval universitet tuzilmasida kirishni ajratishning misolini ko'rsatadi, foydalanuvchi huquqlari quyidagi qisqartmalarga mos keladi: