11-Амалий узатиш: Газни узатишда қўлланиладиган қурулмаларига оид масалалар ечиш

11-Амалий узатиш: Газни узатишда қўлланиладиган қурулмаларига оид масалалар ечиш

Кимё ва озиқ-овқат саноати корхоналарида кўп миқцорда газ ва газ ара-

лашмаларини қайта ишлашга тўғри келади. Кўпгина кимёвий жараёнларнинг
атмосфера босимдан фарқли босим остида олиб борилиши, жараён тезлигини
оширади, қурилма ўлчамларини кичик бўлишига ва ҳоказоларга олиб келади.
Газларни сиқиш ёрдамида уларни кувурларда ва курилмаларда ҳаракати
таъминланади ва вакуум ҳосил қилинади. Бундан ташқари, ҳаво ва газларни
сиқиш, уларни аралаштириш, суюқликларни пуркаш учун ишлатилади.
Газларни узатиш ва сиқиш учун мўлжалланган машиналар компрессор машиналари дейилади.
Компрессор машинаси ҳосил қиладиган охирги босим Р₂ нинг, газни сўрилиш пайтидаги босим Р₁ га нисбати сиқиш даражаси деб номланади.
Сиқиш кўрсаткичининг қиймати бўйича компрессор машиналари куйидаги турларга бўлинади:
1) Вентиляторлар (Р₂/ Р₁) < 1,1 - катта миқдордаги газларни узатиш учун;
2) Газодувкалар 1,1 < (Р ₂/ Р ₁) < 3 - нисбатан катта гидравлик қаршиликка эга кувурлардан газларни узатиш учун;
3) Компрессорлар (Р ₂/ Р ₁) > 3 юқори босим ҳосил қилиш учун ишлатилади;
4) Вакуум-насос атмосфера босимидан кичик бўлгап босимларда газларни
сўриб олиш учун.
Компрессор машиналари ишлаш усули (принципи) бўйича поршенли, роторли, марказдан қочма, ўқли ва бошқа машиналарга бўлинади. Поршенли машиналарда газларни сиқиш ҳажмининг камайиши ҳисобига амалга ошади. Бунда поршеннинг илгарилама-қайтма ҳаракати туфайли газнинг босими оширилади.
Роторли машиналарда газларни сиқиш эксцентрик жойлашган роторнинг айланиши туфайли қажмнинг камайиши оқибатида ҳосил бўлади.
Марказдан қочма машиналарда ишчи ғилдиракнинг айланишида ҳосил бўладиган инерция кучлари ёрдамида газ сиқилади. Ўқли машиналарда ишчи ғилдирак ва йўналтирувчи курилма узунлиги бўйлаб, газ ҳаракатланганда унинг сиқилиши содир бўлади.
Вакуум-насос сифатида ҳар қандай компрессордан фойдаланиш мумкин.
Фақат вакуум-насос билан компрессор орасида фарқ шундаки, вакуум-насосда сўриш босимнинг атмосфера босимидан сезиларли кам бўлса, узатиш эса атмосфера босимидан кўпроқ бўлади.
Поршенли компрессорлар кам микдордаги газларни катта босимларгача (0,5-20 МПа ва ундан юқори) сиқишда ишлатилади.
Турбокомпрессорлар эса, катта микдордаги газларни нисбатан паст босимларда (0,15...1,5 МПа) узатиб беришга мўлжалланган.__