11- mavzu. Markaziy osiyo turizmi imkoniyatlarini tadqiq qilish reja



Download 0,6 Mb.
bet6/7
Sana28.07.2021
Hajmi0,6 Mb.
#131543
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
11-Mavzu Maruza matni

11.6. O’zbekiston Respublikasi turizmi

Rasmiy nomi - O`zbekiston Respublikasi. Poytaxti - Toshkent shahri. Hududi - 448,9 ming kv.km.

Aholisi - 31022,5 mln (2015-yil 1-yanvar). Davlat tili - o`zbek tili. Dini - islom. Pul birligi - o`zbek so`mi.

Geografik joylashuvi va tabiati. Markaziy Osiyodagi davlat. Shimolda va g`arbda - Qozog`iston (chegaraning uzunligi - 2203 km), janubda - Turkmaniston (1621 km) va Afg`oniston (137 km), janubi sharqda - Tojikiston (1161 km), sharqda Qirg`iziston (1099 km) davlatlari bilan chegaradosh. Chegarasining umumiy uzunligi - 6221 km. O`zbekiston relyefiga ko`ra tekislik va adir-tog` qismlarga bo`linadi. Hududning 4/5 qismini tekisliklar, aksari Turon pasttekisligi ishg`ol qilgan. O`zbekistonning shimoli g`arbida Ustyurt platosi, markaziy qismining sharqida Qizilqum sahrosi joylashgan. Turon pasttekisligi sharqqa tomon davom etib, toglar orasiga kirib borgan: shimolda - Mirzacho`l, o`rta qismida - Qarnob cho`li va Qarshi cho`li joylashgan. Bu cho`llar bora-bora tog`oldi qiya tekisliklariga qo`shilib ketadi. Farg`ona, Ohangaron vodiylari, Sangzor-Nurota soyligi, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo soyliklari tog`lar orasida joylashgan tekisliklardir. O`zbekiston hududidagi tog`lar Tyan-Shan va Hisor-Oloy tog` tizmalariga kiradi. Tizmalarning balandligi 4000 m dan ziyod. Hisor tizmasida joylashgan Hazrati Sulton cho`qqisi (4683 m) O`zbekistonning eng baland nuqtasidir.

Asosiy daryolari: Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Chirchiq, Ohangaron. 

Yirik ko`llari: Orol dengizi (global ekologik muammo), Aydarko`l.

Tabiiy gaz, neft, qo`ng`ir ko`mir, toshko`mir, oltin, kumush, mis, qalay, molibden, marganes, xrom, volfram, vismut, uran, flyuorit, granit, marmar, ohaktosh, kaolin, topaz, feruza, amitist, tog` xrustali, xalsedon, yashma, nefrit, amazonit, rodonit, marmar oniksi - O`zbekiston qazilma boyliklarini tashkil etadi.

Iqlimi - issiq, quruq, kontinental. Janubi subtropik mintaqaga kiradi. O`zbekiston hududida 120 oilaga kiradigan 3700 ga yaqin turdagi yovvoyi o`simliklar uchraydi. Cho`llarda juzg`un, saksovul, iloq, quyonsuyak, cherkez, qumarchiq, biyurg`un, shuvoq, tuyapaypoq; qolgan hududlarda tog`olcha, yong`oq, pista, archa, zarang, do`lana, tol, terak, omonqora, suvqalampir, bargizub, zira, qizilpoycha, zirk, kiyiko`t va boshqa o`simliklar o`sadi. Yumronqoziq, qumsichqon, qo`shoyoq, bo`ri, tulki, jayron, sayg`oq, bo`rsiq, to`ng`iz, morxo`r, arxar, ayiq, bars, chiyabo`ri, sug`ur, sassiqqo`zan, bir necha tur ilon, kaltakesak, zaharli hasharotlar, burgut, qora tasqara, qumoy, boltayutar, qirg`ovul, kaklik, bedana va boshqa qushlar hayvonot olamini tashkil etadi.

Davlat tuzilishi, siyosiy partiyalari. Davlat tuzilishi - Respublika. Mamlakat tarkibiga 12 viloyat va Qoraqalpog`iston Respublikasi kiradi. O`zbekiston o`z mustaqilligini 1991-yil 31-avgustda e`lon qilgan.

Milliy bayrami - 1-sentabr (Mustaqillik kuni).

Ijro etuvchi hokimiyat - Prezident (davlat boshlig`i) va Vazirlar Mahkamasini boshqaradigan Bosh vazirga tegishli. Qonun chiqaruvchi hokimiyat Senat (yuqori palata) va Qonunchilik palatasi (quyi palata)dan iborat ikki palatali parlament - Oliy Majlisga tegishli. Siyosiy partiyalari: Xalq demokratik partiyasi, «Adolat» sotsial-demokratik partiyasi, «Milliy tiklanish» demokratik partiyasi, Tadbirkorlar va ishbilarmonlar harakati O`zbekiston liberal-demokratik partiyasi.

Iqtisodi, transport kommunikatsiyalari. So`nggi yillarda hukumat tomonidan olib borilayotgan iqtisodiy siyosat bozor islohotlarini chuqurlashtirishga, xususiylashtirish va tadbirkorlikni kengaytirishga, moliyaviy va makroiqtisodiy barqarorlikni ta`minlashga, milliy valutani mustahkamlashga qaratilgan. Chet el investitsiyalari kirib kelishiga imkoniyatlarning yaratilishi ishlab chiqarishning taraqqiy etishiga turtki bo`ldi. Sanoatning rivojlangan tarmoqlari: rangli metallurgiya, to`qimachilik, yonilg`i, kimyo, oziq-ovqat, qurilish, mashinasozlik, avtomobilsozlik, samolyotsozlik. Paxta, bug`doy, sholi, turli meva va sabzavotlar, poliz mahsulotlari yetishtiriladi. Chorvachilik rivojlangan. Tola, tabiiy gaz, rangli metallar, kimyo va neft kimyosi mahsulotlari, avtomobil, meva va sabzavotlar, qorako`l terilari eksport qilinadi. 2006-yil YIM miqdori 48514 mln dollarni (aholi jon boshiga - 1800 doll.) tashkil etgan.

Asosiy savdo hamkorlari: MDH davlatlari, Germaniya, Yaponiya, XXR, Janubiy Koreya.

Temiryo`llarining umumiy uzunligi - 7000 km dan oshiq, avtomobil yo`llari - 80 000 km.



Tarixi. Hozirigi O`zbekiston hududida miloddan avvalgi (miloddan avvalgi) I ming yillikdayoq dastlabki quldorlik davlatlar - Xorazm, Baqtriya, Sug`d, Parfiya vujudga keladi. miloddan avvalgi VI asrda ahamoniylar O`rta Osiyoning ko`pchilik yerlarida mahalliy aholining qarshiligiga qaramay (Shiroq, To`maris) o`z hokimiyatini o`rnatdi. miloddan avvalgi 329-327-yillarda makedoniyalik Iskandar bu hududlarni o`z imperiyasi tarkibiga qo`shib oladi. Mahaliy aholining bosqinchilarga qarshi eng yirik qo`zg`oloniga sug`d lashkarboshisi Spitamen bohchilik qiladi. Iskandarning vafotidan so`ng hozirgi O`zbekiston hududlari Salavkiylar davlati tarkibiga kiradi. miloddan avvalgi 250-yilda Grek- Baqtriya podsholigi tashkil topadi. Рњ.a.II asrda Qang`, Parfiya, Farg`ona davlatlari vujudga keladi. Grek-Baqtriya podsholigi toharlar tomonidan tor-mor etilgandan so`ng Toharlar davlati tashkil topadi. II-IV asrlarda O`rta Osiyo, Afg`oniston, Shimoliy Hindiston hududlarida Kushon podsholigi mavjud bo`lgan. V asrda Eftalitlar davlati, VI asrning o`rtalarida Turk xoqonligi tashkil topadi. VIII asrda O`rta Osiyo Arab xalifaligi tomonidan zabt etiladi. O`rta Osiyo xalqlari arab hukmronligiga qarshi muttasil kurash olib boradi (G`urak, Divashti, Sharik, Muqanna, Rofe` ibn Lays qo`zg`olonlari). Qo`zg`olonlarni bostirishda katta xizmat ko`rsatgan tohiriylar, so`ngra somoniylarga hokimiyat topshirib qo`yiladi. Natijada IX asrning oxirlarida Somoniylar davlati O`rta Osiyo hududlarini mustaqil boshqara boshlaydi. X asr oxiri XI asrlarda O`rta Osiyoda Qoraxoniylar, G`aznaviylar, Saljuqiylar davlatlari mavjud bo`lgan. XII asrda Xorazmshohlar davlati yuksaladi. IX-XII asrlarda O`rta Osiyoda ilm-fan taraqqiyoti yuksak darajaga ko`tariladi. Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Mahmud az-Zamaxshariy, Ahmad Farg`oniy, Abu Nasr Forobiy kabi qomusiy olimlar, Najmiddin Kubro, Abduxoliq G`ijduvoniy, Imom al-Buxoriy, Ahmad Yassaviy kabi tasavvuf namoyandalari yetishib chiqdi. 1218-1221-yillarda mo`g`ullar mahalliy aholining qattiq qarshiligiga qaramay (Jaloliddin Manguberdi, Temur Malik) O`rta Osiyoni bosib oladi. 1238-yili Buxoroda mo`g`ullar istibdodiga qarshi Mahmud Torobiy boshchiligidagi yirik xalq qo`zg`oloni bo`lib o`tatii. 1370-yilda Amir Temur Samarqandda hokimiyatni qo`lga kiritib, yirik markazlashgan davlatga asos soldi. O`ttiz besh yillik hukmronligi davrida Temur katta hududlarni zabt etib, ulkan imperiya tashkil etdi. Temur vafotidan so`ng (1405) Movarounnahrda temuriylar o`rtasida taxt uchun kurash kechadi. 1409-yili Samarqand taxtiga Mirzo Ulug`bek o`tiradi. Temuriylar Movarounnahrda XVI asrgacha hukmronlik qilishadi. Temur va temuriylar hukmronligi davrida Movarounnahrda hunarmandchilik, me`morchilik va adabiyot ravnaq topdi, ilm-fan yuksaldi, savdo rivojlandi. 1500-yili Dashti Qipchoqdan ko`chmanchi o`zbeklar xoni Muhammad Shayboniyxon Samarqandga hujum qiladi. Unga qarshi Samarqand taxti uchun Zahiriddin Bobur kurash olib boradi. Bir necha samarasiz urinishlardan so`ng Bobur Afg`onistonga ketishga majbur bo`ladi va 1525-yili Hindistonga yurish uyushtirib, u yerda Boburiylar imperiyasiga asos soladi. XVI asrda O`rta Osiyoda ikkita xonlik - Buxoro xonligi va Xiva xonligi vujudga keladi. Shayboniylardan Abdullaxon II (1534-1598) uzoq urushlardan so`ng parchalanib ketgan Movarounnahrni birlashtiradi. 1599-yili MovaВ rounnahrda hokimiyat ashtarxoniylar (1599-1753) sulolasiga o`tadi. 1740-yili Eron shohi Nodirshoh Buxoroni egallaydi va Buxoro 7 yil Eronga tobe bo`ladi. 1753-yili Buxoroda hokimiyat mang`itlar sulolasining birinchi amiri Muhammad Rahim qo`liga o`tadi. XVII asr boshlarida Qo`qon xonligi tashkil topadi. XIX asrning ikkinchi yarmidan Rossiya O`rta Osiyoga bostirib kira boshlaydi. 1873-yilga kelib O`rta Osiyodagi uchta davlat ham Rossiyaga qaram bo`ladi. 1917-yilgi oktabr to`ntarishidan so`ng Qo`qon muxtoriyati tashkil topadi, lekin bolsheviklar tomonidan qurol kuchi bilan tugatiladi. O`tgan asrning 20-yillari yarmigacha bolsheВ viklar va milliy ozodlik harakati o`rtasida keskin kurash kechadi. 1924-yilda SSSR tarkibidagi O`zbekiston SSR tashkil topadi. 1991-yil 31-avgustda O`zbekiston o`z mustaqilligini e`lon qiladi.


Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish