11 – Мавзу Фалсафа категориялари

борлиқ;

• моҳият;

• тушунча.

• Г.Гегель фалсафаси

• Гегель: “Умумийлик
• айримликнинг негизи ва заминидир,
• томири ва субстанциясидир”.

• Ж.Локк: “Умумийлик ва универсаллик ҳақиқатан
• мавжуд нарсаларга мансуб эмас, балки уни
• ақл-идрок ўз истеъмоли учун ихтиро қилган
• ва яратгандир, ҳамда белгиларга, сўзларга ёки
• ғояларгагина тааллуқлидир”.

• Иммануил Кант

• XVII-XVIII асрлар фани ва фалсафасининг ғоялари ва категорияларини тизимга
• солишга аҳд қилади. Шу мақсадда у категорияларнинг уч гуруҳи: ҳиссиёт, идрок
• ва ақл категорияларини фарқлайди. Кант барча категориялар априор
• (тажрибада кўрилмаган) хусусиятга эга эканлигини қайд этади. Билиш
• категорияларини Кант тажрибага йўл очадиган дастлабки конструктив
• схемалар сифатида талқин қилади. Категориялар билаётган инсон ҳиссий
• таассуротлар хаоси устига «ташлайдиган» ва ҳар хил таассуротларни
• таснифлаш, таърифлаш ва ўзаро боғлашни амалга оширадиган тушунчалар
• «тўри»га ўхшатилади. Ҳиссиёт категориялари таркибига Кант макон ва вақт
• тушунчаларини киритади.

• Кант мулоҳазаларининг мантиғини

• Тушуниш учун бола нутқ қобилиятининг ривожланишини
• кузатамиз. Бунда биз бола сўзларни уларнинг умумий қабул
• қилинган маъносида эмас, балки мазмунини ўзи
• ўзлаштирган сўзлар билан ўхшашлик
• бўйича қўллашини албатта пайқаймиз. «Ойи, менинг умуртқам
• қаерда?», деб сўрайди сиздан кичкинтой
• ўғлингиз. – «Мана у», деб унинг умуртқасини кўрсатасиз.
• «Йўқ, - деб у бош чайқайди, ва менинг
• умуртқам мана бу ерда», деб қўли билан ўз
• қулоғини кўрсатади.
• Бу мисол бола туғилган пайтдан бошлаб тайёр
• нутқ шаклларини
• ўзлаштиришини тасдиқлайди

•