105-гурух тинловчиси Турғунов Жавохир

105-гурух тинловчиси Турғунов Жавохир
Саудия Арабистони дунёнинг етакчи давлатлардан бири сифатида, турли қитъаларда ўз таъсир доирасини ошириш истагида “масжидлар дипломатияси”ни “юмшоқ куч” воситаларидан бири сифатида қўллаб келмоқда. Дунё бўйлаб масжид ва диний муассасалар барпо қилишдан мақсад, диний таълим даргоҳларида ваҳобийлик таълимотини тарғиб қилиш, шу йўналишда имом ҳамда воизлар тайёрлаш, дунё мусулмонларига араб тили ва асосий диний таълимотларни ўргатиш бўйича тезкор курсларни ташкил қилишдан иборат. Унинг “масжидлар дипломатияси” Марказий Осиёни ҳам қамраб олган.
Маълумки, Саудия Арабистони Марказий Осиёда таъсир доираси учун курашаётган геосиёсий иштирокчилардан бири ҳисобланади. Бу минтақа Саудия Арабистони учун ўзи раҳбарлик қилиши керак бўлган, ислом умматининг ажралмас бир қисми. Шу боис ҳам қироллик минтақада ўз таъсирини кенгайтиришга ҳаракат қилиб келмоқда. Шунингдек, у бутун дунёда бўлгани сингари Марказий Осиёда ҳам ортодоксал ислом ғояларининг ёйилиши тарафдори.
Шу мақсадда, Саудия Арабистони 1993 йилдан 1997 йилгач бўлган вақт оралиғида минтақанинг 110 та масжидини қайта қурилиши ва таъмирланишига ҳомийлик қилди. Бу қурилиш ишлари, асосан Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистон республикаларини қамраб олди.Саудия Арабистони Марказий Осиёдаги масжидларни қуриш ишларида тўғридан–тўғри эмас, балки турли ташкилотларни молиявий қўллаб қувватлаш орқали иштирок этади. Унинг минтақадаги масжидлар учун ҳадяларини турли йўналишда кўриш мумкинМисол учун, турли нодавлат хайрия ташкилотларини молиялаштириш орқали. Саудия Арабистони молиялаштирадиган Бутун жаҳон мусулмон ёшлар ассамблеяси (WAMY) 2017 йил ҳолатига кўра, Қирғизистонда 200 та масжид қурган. Маълумотларга кўра, Қирғизистонда рўйхатдан ўтказилган мазкур ташкилот мамлакатдаги 70 фоизга яқин масжидлар қурилишини маблағ билан таъминлаган. Хусусан, 2012 йил Ўш шаҳрида WAMY ва Бирлашган Араб Амирликлари ҳадялари ҳисобидан, ўз даврида мамлакатдаги энг катта масжид деб тан олинган Сулайман Тоо масжиди қуриб битказилган
Шунингдек, 90-йилларда Саудия Арабистони мамлакатда яшаб турган ўрта осиёликлар диаспораси – бухорийларларни ҳам ҳомийлик ишларига жалб қилган. Уларга тегишли бўлган вақф жамғармалари орқали минтақадаги диний муассасалар қурилишини рағбатлантирган. Тошкент шаҳридаги, 6000 намозхонга мўлжалланган Шайх Зайниддин жоме масжиди ана шундай масжидлардан бири бўлиб, унинг қурилиши Маккадаги ўзбек ватандошларнинг ҳадя маблағлари ҳисобидан амалга оширилган.

Саудия Арабистониннинг “Масжидлар дипоматияси”

Тезис: Маълумотларга кўра, Саудия Арабистони Марказий Осиёда масжидлар қуриш орқали аҳолига диний қарашларини сингдириб, ўзининг таъсир доирасини кенгайтиришга харакат қилмоқда.
Аргумент: 1993-1997 йиллар оралиғида Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистон республикаларида турли хил йўналишларда хомийлик орқали 110 дан ортиқ масжиднинг қурилиши ва таъмирланишига эришди.
Аргумент:Саудия Арабистони хомийлигидаги Бутун жаҳон мусулмон ёшлар ассамблеяси (WAMY) Қирғизистондаги масжидларнинг 70 фоизга якинининг қурилишини молиялаштирган бўлиб биргина 2017 йилда 200 та масжид қурган.  2012 йил Ўш шаҳрида WAMY ва БАА ёрдамида энг катта масжид Сулайман Тоо масжиди қурилган
Аргумент: Саудия Арабистони мамлакатдаги ўрта осиёликлар диаспораси – бухорийларларнинг вақф жамғармаларига хомийлик қилмоқда. Жумладан,  Тошкент шаҳридаги 6000 кишилик Шайх Зайниддин жоме хам Маккадаги ўзбекларнинг маблағлари эвазига қурилган.