|
102-guruh talabasi Qosimova Muxayyoning Zoologiya fani “Hayvonot olamining hozirgi zamondagi sistematik holatini bilishi” mavzusidan tayyorlagan mustaqil ishi. Reja: 1. Hayvonot olami haqida. 2. Hayvonot olamining hozirgi zamondagi sistematik holati. 3. Hayvonot olamining hayotimizdagi o’rni. hayvonot olamining xilma-xilligi va tarixiy taraqqiyotini, hayvonlarning tuzilishi, hayot kechirishi, tarqalishi, rivojlanishi, shuningdek, ularning yashash muhiti bilan munosabatlarini oʻrganadi.
Tekshirish obʼyektlariga binoan ham bir kancha fanlarga ajratiladi. Maye, bir hujayralilarni protozoologiya, yaʼni protistologiya, parazit chu-valchanglarni gelmintologiya, mollyuskalarni malakalogiya, qis-qichbaqasimonlarni karsionolo-giya, oʻrgimchaksimonlarni araxnologiya, kanalarni akarologiya, hasharotlarni entomologiya, baliklarni ixtiologiya, qushlarni ornitologiya, sut emizuvchilarni teriologiya oʻrganadi.
3. boshqa biol. fanlari hamda tibbiyot, veterinariya va q.x. bilan uzviy boglik. Z.ning koʻpgina boʻlimlari esa parazitologiya, gidrobiologiya, epizootologiya, epidemiologiya kabi kompleks fanlar tarkibiga kiradi. Odam va hayvonlarning parazitlarini oʻrganish tibbiyot va veterinariya parazitologi-yasi uchun muhim ahamiyatga ega.
Hayvonlar haqidagi ilk yozma maʼlumotlar mil. av. 5—4 a.ga oid Misr, Xitoy va Yunon adabiyotlarida uchraydi. Z.ni rivojlantirishda Aristotel asarlari muhim rol oʻynaydi. U 452 tur hayvonning tuzilishi, hayot kechirishi va tarqalishi haqida maʼlumot bergan. Qad. Rim tabiatshunoslaridan Gay Pliniy (mil. 23—79 y.lar) oʻzining 37 kitobdan iborat "Tabiat tarixi" asarida oʻsha davrda maʼlum boʻlgan barcha hayvonlarni taʼriflab bergan. Boshqa tabiiyot fanlari qatori Z.ning bundan keyingi rivojlanishi Uygʻonish davridan boshlanadi. Bu davrda Xristofor Kolumb, Marko Polo, Magellan kabi sayyoxlarning dengizlar osha sarguzashtlari natijasida ilgari no-maʼlum boʻlgan yangi hayvon turlari kashf etildi. Ayni shu davrda shveysariyalik vrach va naturalist K. Gesnerning (1516—1565) 17 jildli "Hayvonlar tarixi" ensiklopedik asari pay-do boʻladi. Organik dunyo evolyusiyasi haqidagi materialistik taʼlimot asoschisi Ch. Darvin Z.ning rivojlanishiga ham be-vosita oʻz hissasini qoʻshgan, uning "Bigl" kemasida sayohatlari toʻgʻrisidagi "Izlanishlar kundaligi" (1839) asarida Jan. Amerika va unga yaqin orollardagi kemiruvchilar, qushlar, kaltakesaklar, toshbaqalar va b. hay-vonlar toʻgʻrisida ilk bor maʼlumot beriladi. Ayniqsa, uning boshchiligida tayyorlangan "Zoologiya" asari, "Moʻylovoyokli qisqichbaqasimonlar" monografiyasi (1851—54) katta ahamiyatga ega boʻldi. Z.da evolyusion gʻoyalar faqat Ch. Darvinning "Tabiiy tanlanish yoʻli bilan turlarning paydo boʻli-shi" asari nashr etilgandan soʻng toʻla-toʻkis oʻz asosini topdi. Olimning taʼ-limoti Z.ga qiziqishni yanada kuchay-tirib, bir qancha mamlakatlarda 3. jamiyatlari tashkil etildi. 1889 y.dan boshlab zoologlarning xalqaro sʼyezdi, entomologlar va ornitologlarning xa-lqaro kongresslari chaqirila boshlandi. Dengiz, okean va quruqlik hay-vonlarini oʻrganish maqsadida juda koʻplab ekspeditsiyalar tashkil etiladi. Hayvonot dunyosining rivojlanishi ,evolutsiyasi ,uy hayvonlarining kelib chiqishini ochib berishi chorvachilikni seleksiya ishlari uchun asoso bo’ladi. Hayvonlar ustida olib borilgan kuzatishlar va tajribalar organizmdagi biologic jarayonlarni ta’sir etish orqali uning faoliyatini boshqarish yo’llarini ishlab chiqishiga imkon beradi .Hayvonlar hayotini o’rganish organic dunyodagi ekologik bog’lanishni tushunib olish hamda zararkunanda hayvonlarga qarshi biologic kurash metodlarini yaratish ; baliqchilik va chorvachilikni rivojlantirish ; ovlanadigan , noyob hayvonlarni saqlab qolish va ko’paytirish muhim ahamiyatga ega. XULOSA Hayvonot olami ilmiy ma’lumotlar oganik olamning kelib chiqishi va tarixiy rivojlanishi tushunib olishda hamda tabiatga nisbatan ilmiy materialistic dunyoqarashning shakllanishida katta ahamiyatga ega .Zoologiya to’plangan ilmiy dalillar organic olamning tarixiy rivojlanishi tog’risidagi Ch.Darvin evolutsion ta’limotining asosini tashkil etadi .Odam ham uzoq davom etgan tarixiy rivojlanish natijasida hayvonot dunyosida keliv chiqqan, evolutsion taraqqiyotning eng yuqori pog’onasiga ko’tarilgan ongli mavjudod hisoblanadi. Zoologiya fani rivojlana borib, endilikda uning maxsus qismlarini o`rganuvchi mustaqil fanlar paydo bo`lgan. Jumladan, eng sodda hayvonlar tipini o`rganuvchi zoologiyaning maxsus qismi- protozoologiya, barcha chuvalchanglarni o`rganuvchi zoologiyaning maxsus qismlari muhim ahamiyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
