|
Ўзбекистон саноатида 1900-2014 йиллар мобайнида ялпи маҳсулот ишлаб чиқаришнинг тармоқлар
тузилмаси динамикаси
11
(якунига нисбатан фоиз ҳисобида)
Тармоқ
1900
1940
1991
2000
2005
2010
2011
2012
2013
2014
Бутун саноат
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Шу жумладан:
Электроэнергетика
-
-
2,8
9,1
11,3
8,1
7,9
7,7
7,1
7,3
Ёқилғи саноати
-
-
3,7
15,0
16,2
19,8
17,3
18,0
15,0
13,3
Қора металлургия
-
-
0,7
1,2
19,4
2,4
2,6
2,6
2,3
11,6
Ранги металлургия
-
-
9,7
10,1
10,9
10,4
10
9
Кимѐ ва нефть кимѐ
-
0,5
4,3
5,5
*
5,1
5,7
5,5
5,4
*
Машинасозлик ва
метални қайта
ишлаш
0,5
8,8
11,6
9,2
13,0
16,1
16,2
17,5
18,8
19,2
Қурилиш
материаллари
саноати
0,5
1,8
5,2
5,3
3,6
4,9
5,3
5,5
6,5
6,4
Ўрмон, ѐғоч ва қоғоз
саноати
-
1,4
1,2
1,4
*
1
1,2
1,3
1,4
*
Енгил саноат
85
58,8
39,9
19,0
16,6
13,3
13,4
12,9
13,2
14,1
Озиқ-овқат саноати
12
25,1
14,7
14,1
8,2
12,8
14,1
13,2
15,7
15,1
Бошқа тармоқлар
2,0
2,1
6,2
9,6
11,7
5,6
5,9
5,8
5,6
13
* -
маълумот йўқ
11
Ўзбекистон Республикаси йиллик статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 2015.
Б.200.; Ўзбекистон Саноати. Статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 2014. Б.33.
35
Ҳозирги даврда иқтисодий интеграцияга кирувчи ҳар бир
мамлакатда айрим тармоқлар тараққиѐти учун қулай иқтисодий,
ижтимоий ва табиий шароитлар борлиги туфайли иқтисодий
интеграция дастурлари тузилган. Улардаги саноат ўз мамлакатининг
эҳтиѐжларинигина эмас, балки бошқа давлатлар эҳтиѐжларини ҳам
ҳисобга олган ҳолда ривожланмоқда.
Мустақиллик йилларида саноат тармоқ тузилмасида ғоят муҳим
ўзгаришлар рўй бермоқда. Буни 12-жадвал маълумотларидан ҳам
кўриш мумкин.
Ўзбекистон
саноатининг
1900-2014
йиллардаги
тармоқ
тузилмасининг иқтисодий таҳлили ҳозирги шароитда Ўзбекистон
саноат
ишлаб
чиқаришида
фан-техника
тараққиѐтини
жадаллаштиришни таъминлайдиган тармоқлар ривожининг юқори
суръатлар ва кенг кўлами тақозо қилган прогрессив ўзгаришлар рўй
бераѐтганидан далолат беради.
3.4. Ўзбекистон саноатининг тармоқ тузилмаси хусусиятлари
ХХТУТ
-
Халқ
хўжалиги
тармоқларининг
умумдавлат
таснифлагичи, ҳукумат қарорлари асосида ишлаб чиқилгандир.
ХХТУТнинг мақсади - халқ хўжалигини бошқаришда ахборотни қайта
ишлаш, ҳамда бошқарувнинг ҳар қандай даражасида ҳар қандай
вазифани ечиш ва ахборот билан таъминлашдир. ХХТУТ функциялар
характерларига биноан тармоқлар бўйича фаолият турларининг
гуруҳлари ролини бажаради, бу роль ижтимоий меҳнат тақсимоти
тизимида амалга оширилади.
Классификатор ѐрдамида кенгайтирилган такрор ишлаб
чиқариш
жараѐнида
шаклланадиган
иқтисодиѐт
таркиби
ўзлаштирилади, жамиятнинг ишлаб чиқариш кучларини ривожланиш
даражаси, ижтимоий меҳнат тақсимотини ривожланиш даражаси
харктерланади.
ХХТУТ халқ хўжалиги ривожида тармоқлааро алоқалар ва
пропорцияларни илмий таҳлилини тақдим этиш, ижтимоий ишлаб
чиқариш натижадорлиги ва ижтимоий меҳнатнинг фойдалилик
коэффициентини
солиштириш,
ҳамда
мамлакат
иқтисодиѐти
ривожланишини таснифловчи режадаги ва ҳисобот кўрсаткичларини
мувофиқлаштириш
мақсадида
корхоналар
ва
ташкилотларни
тармоқлар бўйича гуруҳлашувини таъминлайди.
Ижтимоий меҳнат тақсимотига асосланиб шаклланадиган
иқтисодиѐтнинг йирик тармоқларида бир типдаги маҳсулот ишлаб
чиқарувчи корхоналар жамланмасини ташкил этувчи ѐки маълум бир
ижтимоий
функцияларни
бажаришга
мужассамлашган
қўшма
муассасаларни бирлаштирувчи майда тармоқчалар пайдо бўлади.
Мустақил балансга эга ташкилот ѐки муассаса тармоқнинг
таснифий бирлиги ҳисобланади. Ҳар бир ташкилот бирлиги асосий
36
фаолият тури характеридан келиб чиқиб иқтисодиѐтнинг у ѐки бу
тармоғига бириктирилиши мумкин.
Халқ хўжалиги тармоқларининг умумдавлат таснифлагичи
12
га
биноан саноат қуйидаги йирик тармоқларга бўлинади:
Ёқилғи-энергетика
Металлургия
Кимѐ ва нефт-кимѐ саноати
Машинасозлик ва металлга ишлов бериш
Ўрмон, ѐғочни қайта ишлаш ва целлюлоза-қоғоз саноати
Қурилиш материаллари саноати
Енгил саноат
Озиқ-овқат саноати
Ўз навбатида ушбу тармоқлар таркибида қуйидаги кичик
тармоқлар мавжуд:
Ёқилғи-энергетика
электроэнергетика
ѐқилғи саноати
кўмир саноати
Металлургия
қора металлургия
рангли металлургия
Кимѐ ва нефт-кимѐ саноати
кимѐ саноати
нефт-кимѐ саноати
Машинасозлик ва металлга ишлов бериш
машинасозлик
дастгоҳсозлик ва асбобсозлик саноати
трактор ва қишлоқ хўжалик машинасозлиги
қурилиш, йўл ва коммунал машинасозлик
енгил ва озиқ-овқат саноати машинасозлиги ҳамда маиший
приборлар ишлаб чиқариш
металл конструкция ва буюмлар саноати
машина ва ускуналарни таъмирлаш
Ўрмон, ѐғочни қайта ишлаш ва целлюлоза-қоғоз саноати
Ёғоч тайѐрлаш саноати
Ёғочни қайта ишлаш саноати
Целлюлоза-қоғоз саноати
Ўрмон-кимѐ саноати
Қурилиш материаллари саноати
Цемент саноати
Йиғма темир-бетон ва бетон конструкциялари ҳамда
буюмлари саноати
12
http://cci.uz/pg/okonx_uz.php
37
Девор материаллари саноати
Норуда қурилиш материаллар саноати
Табиий тошни қазиб олиш ва ундан қоплама материаллар
тайѐрлаш
Енгил саноат
Тўқимачилик саноати
Тикувчилик саноати
Чарм, мўйна ва пойафзал саноати
Озиқ-овқат саноати
Озиқ-овқат саноати
Гўшт ва сут саноати
Балиқчилик саноати
Микробиология саноати
Ун, ѐрма ва комбикорм (аралаш озуқа) ишлаб чиқариш
саноати
Қуйида ҳар бир тармоқ ичидаги кичик тармоқлар ва уларнинг
таркибига кирувчи кичик тармоқчалар ва улар таркибидаги корхоналар
функциялари ѐритилган:
Тармоқлар
И з о х
Do'stlaringiz bilan baham: |
